25 osobowa grupa uczniów i nauczycieli z Brzostku wzięła udział w Gali Szkoły Dialogu, która odbyła się 3 marca w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie. W programie edukacyjnym realizowanym przez od 2008 roku uczestniczyło 270 szkół z blisko 190 miejscowości w całej Polsce. W tym gronie od 2009 roku obecna jest także szkoła z Brzostku.
Wiosną 2016 roku uczniowie Gimnazjum w Brzostku wzięli udział w kolejnej edycji programu i cyklu czterech warsztatów, podczas których przygotowywali swój autorski projekt – wycieczkę Śladami Brzosteckich Żydów. Warsztaty prowadzone były przez oświadczonych trenerów Forum Dialogu, którzy merytorycznie wspierali działania uczniów i przybliżali im kulturę żydowską. Wycieczka przygotowana przez uczniów brała udział w ogólnopolskim konkursie na najlepszy projekt upamiętniający, a Gimnazjum otrzymało tytuł Szkoły Dialogu.
Zdjęcia: www.brzostek.pl
W ramach realizacji wcześniejszych edycji projektu Forum Dialogu powstał m.in. folder „Żydzi w Gminie Brzostek – Warsztaty Kultury Żydowskiej” przygotowany przez Renatę Rams, Pawła Batyckiego i Katarzynę Machowską w ramach projektu w 2009 roku. Poniżej zawarta w nim treść:
„Procesowi osiedlania się Żydów na ziemiach polskich sprzyjały oprócz względnych swobód politycznych również warunki ekonomiczne, umożliwiające ludności izraelickiej rozwijanie działalności gospodarczej. W 1809 Brzostek został odebrany opactwu tynieckiemu i przyłączony do dóbr funduszu religijnego. Umożliwiło to ludności żydowskiej prawo do swobodnego osiedlania się w mieście Brzostek. W 1816 roku przybyli do Brzostku pierwsi Żydzi, którzy wcześniej nie mieli prawa się tu osiedlać. W 1880 roku było ich już było ich już 393, na ogólną liczbę mieszkańców 1 284. Rozporządzanie z 15 marca 1875 roku obwieszczone 14 września 1876 roku, utworzyło w Starostwie Pilzno, izraelicki okręg metrykalny z siedzibą prowadzącego metryki w Brzostku.
Społeczność żydowska Brzostku wywierała znaczny wpływ na życie miasteczka. Ich współżycie z ludnością polską układało się na ogół poprawnie. Między sobą posługiwali się językiem jidysz – powstałym z dialektów zachodnio- środkowo- niemieckich z dodatkiem elementów hebrajskich i słowiańskich. Żydzi brzosteccy stanowili grupę pielęgnującą własne tradycje i kulturę. Jedną z nich była tradycja obchodzenia w sobotę święta szabatu.
Do innych ważniejszych świąt należały: jesienią „kuczki” czyli Święto Szałasów, obchodzone uroczyście „purim”, czyli zapusty oraz Święto Paschy przypadające na wiosnę. Większość rodzin żydowskich Brzostku zajmowała się handlem i rzemiosłem. Niektórzy utrzymywali się z uprawy roli. Gmina wyznaniowa w Brzostku utrzymywała bóźnicę oraz cmentarz i łaźnię. Już sam cmentarz- obok synagogi, łaźni rytualnej (mykwy) i szkoły religijnej- był jednym z tych elementów, który był niezbędny w życiu gminy respektującej zasady religii mojżeszowej. Cmentarz był i jest dla Żydów miejscem otaczanym czcią. Według zasad religii mojżeszowej, posiada status miejsca świętego, nienaruszalnego, gdzie najważniejsze jest to co kryje ziemia, jednak bez uprawniania kultu zmarłych. Żydowski obrządek pogrzebowy ograniczał się wyłącznie do pochówku oraz utrwalenia pamięci o zmarłym. Żydzi zgodnie z nakazem religijnym od najdawniejszych czasów grzebali swoich stawiając im symbolicznie kamienne stele zwane po hebrajsku „ macewa”.
Cmentarz żydowski tzw. „kierkut” powstał w Brzostku w drugiej połowie XIX wieku.Na miejsce jego lokalizacji wybrano pole, położone w odległości 1 kilometra od rynku. Zajmował blisko 1 ha powierzchni. Jednak został on zniszczony w czasie okupacji hitlerowskiej, zaś po II wojnie światowej zdewastowany. Część kamiennych macew już po wojnie zużyto do celów budowlanych. Na owym cmentarzu pochowanych zostało 446 Żydów. Obecnie dzięki zaangażowaniu potomków żydowskich rodzin wywodzących się z Brzostku oraz Muzeum Okręgowego w Tarnowie, Urzędu Miasta i Gminy w Brzostku – 14 czerwca 2009 roku dokona się rekonsekracja cmentarza żydowskiego w Brzostku” – źródło: http://www.brzostekgim.xon.pl/uploads/galery/zydzi.pdf
14 czerwca 2009 r. dokonano rekonsekracji cmentarza. W uroczystości w której wzięły udział lokalne władze, duchowieństwo i kilkuset mieszkańców Brzostku uczestniczyli potomkowie brzosteckich Żydów, którzy przyjechali na tę uroczystość z różnych stron świata. Przed wejściem na cmentarz zgodnie z żydowską tradycją odśpiewano cztery psalmy – każdy na inną stronę świata oraz wrzucono na kirkut czosnek, co symbolizowało oczyszczenie cmentarza.
Historia brzosteckich Żydów została także zapisana na taśmie filmowej. W 2014 roku powstał film dokumentalny „Brzostek: historia pewnego powrotu” w którym potomek brzosteckich Żydów profesor Jonathan Webber z Oxfordu – brytyjski antropolog społeczny opowiada historię swojej rodziny i dziadka, który żył i został pochowany w Brzostku. W filmie profesor, który dociera do Brzostku zastaje w miejscu dawnego cmentarza żydowskiego pas zieleni. Z pomocą burmistrza, księdza i lokalnej społeczności odbudowuje dawny kirkut i doprowadza do jego rekonsekracji. Podczas uroczystości rekonsekracji profesorowi Webberowi zostało wręczone odznaczenie „Zasłużony dla kultury polskiej” przyznane przez ministra kultury.
Film „Brzostek: Historia pewnego powrotu” będzie można obejrzeć na TVP Kultura w najbliższy poniedziałek 13 marca o 14.45 : http://www.teleman.pl/tv/Brzostek-Historia-Pewnego-Powrotu-1430415
