Jutro, 24 marca obchodzony będzie ustanowiony 6 marca 2018 r. Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. W związku z panującą pandemią koronawirusa zostały odwołane wszystkie wydarzenia związane z obchodami tego święta.My za pośrednictwem naszego portalu postaramy się zaprezentować historie mieszkańców ziemi dębickiej, którzy podczas II wojny światowej z narażeniem życia ratowali żydowskie rodziny. Takich osób na terenie dzisiejszego powiatu dębickiego było co najmniej kilkadziesiąt. Część z nich została uhonorowana tytułem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata, część pozostała jedynie we wdzięcznej pamięci ocalałych.
Wybrana na dzień obchodów data – 24 marca, jest symboliczna. Tego dnia w 1944 roku dokonano egzekucji na rodzinie Ulmów z Markowej. Niemiecka żandarmeria zamordowała wówczas Józefa Ulmę, jego ciężarną żonę Wiktorię i sześcioro ich małoletnich dzieci oraz ośmioro ukrywanych przez nich Żydów: Gołdę Grünfeld, Leę Didner z córeczką oraz Saula Goldmana i jego czterech synów.
W 1995 r. Józefowi i Wiktorii nadano pośmiertnie tytuł Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. W 2010 r. prezydent Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. 17 marca 2016 r. otwarte zostało w Markowej pierwsze w Polsce Muzeum Polaków Ratujących Żydów, które przyjęło ich imię. Trwa proces beatyfikacyjny całej rodziny.
Tytułem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata z terenu ziemi dębickiej wyróżnieni zostali:
Rodzina Mikołajkowów z Dębicy, Rodzina Rybów ze Słotowej, Rodzina Świerczków, Samborów i Walichnowskich z Jodłowej, Rodzina Węglowskich z Zawady, Rodzina Rębisiów z Połomii, Rodzina Jantoniów z Woli Brzosteckiej koło Brzostka, Rodzona Krzystyniaków z Zasowa, Rodzina Dziedziców z Brzostka, siostry Służebniczki Dębickie : Zofia Liszka (siostra Serapiona) i Marcjanna Łączniak (siostra Ambrozja), Michał Róg.
Grono Polaków ratujących Żydów w czasie okupacji niemieckiej na ziemi dębickiej jest z pewnością znacznie liczniejsze. Nie wszyscy ratujący otrzymali tytuł Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata przyznawany przez Instytut Yad Vashem. Niektórzy spośród ratujących przez lata po zakończeniu wojny nie wspominali nawet swoim najbliższym, że w czasie okupacji ratowali Żydów. W wielu przypadkach są lub byli świadkowie tamtych wydarzeń. W niejednym przypadku finał ukrywania przez Polaków Żydów był tragiczny – wymordowani zostali zarówno ukrywani Żydzi jak i ukrywający ich Polacy.
