Przy ogrodzie sensorycznym w oddanym po rewitalizacji parku imienia Włodzimierza Skarbka – Borowskiego w Dębicy postawiono monument upamiętniający hrabiego Edwarda Bernarda Raczyńskiego i jego żonę Joyous Markham-Raczyńskiej. Hrabia Raczyński, Prezydent RP na uchodźstwie, podarował te grunty mieszkańcom Dębicy w 1936 roku z przeznaczeniem utworzenia tutaj parku miejskiego. Nadano mu imię przedwcześnie zmarłej żony hr. Raczyńskiego – Joyous.
Edward Bernard Raczyński urodził się 19 grudnia 1891 roku w Zakopanem. Pochodził ze znanego wielkopolskiego rodu Raczyńskich herbu Nałęcz. Lata szkolne spędził w Krakowie, potem studiował prawo w Lipsku oraz londyńskiej Szkole Nauk Politycznych, uzyskał doktorat z prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1919 rozpoczął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych i przebywał na wielu placówkach dyplomatycznych m.in. w Kopenhadze, Londynie i Genewie.
Podczas pobytu w Londynie poznał i poślubił w 1925 roku bajecznie bogatą córkę angielskich potentatów branży wydobywczej w Afryce Południowej Lady Joyous Markham (1902–1931). W zastępstwie ojca, który wcześnie osierocił Joy do ołtarza pannę młodą poprowadził David Lloyd George, były premier Wielkiej Brytanii.
Państwo młodzi tuż po ślubie przyjechali do Polski i zamieszkali w majątku Raczyńskich w Zawadzie koło Dębicy. Niestety, Joy była słabego zdrowia i wciąż chorowała. Lekarze znaleźli guza w jej nerce i usunęli ją. Ponieważ była wówczas w ciąży dalsze leczenie zostało przerwane. Mimo jej poświęcenia nie udało się uratować dziecka. Joy przez bardzo długi czas nie mogła otrząsnąć się po stracie dziecka. Chcąc znaleźć swoje miejsce na polskiej ziemi, kiedy mąż zajmował się obowiązkami dyplomatycznymi w Warszawie, wybudowała w Zawadzie koło Dębicy dwór w stylu kolonialnym. Bardzo mocno angażowała się społecznie. m.in. ucząc wiejskie dzieci i kobiety.
Do parku i ogrodu w Zawadzie sprowadziła angielskich ogrodników, z którymi mogła porozmawiać w ojczystym języku.
Małżeństwo hr. Edwarda i Joy mimo trudności i częstych rozłąk -hrabina w większości przebywała w Zawadzie lub za granicą, a hrabia w Warszawie- trwało. Joy ponownie spodziewała się dziecka, ale i tym razem nie dane jej było cieszyć się macierzyństwem. Córka Róża, która przyszła na świat w grudniu 1929 roku przeżyła tylko 4 dni.
W 1930 roku małżonkowie wyjechali służbowo na jedyny wspólny wyjazd na Bliski Wschód. Po powrocie z podróży hrabina, która była w trzeciej ciąży ciężko zachorowała. Aby ratować dziecko ponownie odmówiła leczenia. Dziecka nie udało się jednak uratować. Joyous zmarła 27 lutego 1931 roku w wieku 29 lat. Przed śmiercią poprosiła męża, aby ponownie się ożenił.
W 1936 roku hrabia Edward Bernard Raczyński przekazał w darze miastu Dębica i jego mieszkańcom teren u zbiegu dzisiejszej ul. Krakowskiej i 1 Maja w Dębicy z przeznaczeniem na utworzenie na nim parku miejskiego. Park został nazwany imieniem jego żony – Joyous Markham-Raczyńskiej.
Po śmierci żony hrabia Raczyński poświęcił się karierze dyplomatycznej. W latach 1941–1943 był ministrem spraw zagranicznych. W oparciu o dokumenty przywiezione w postaci mikrofilmów do Londynu przez kuriera Jana Karskiego i potwierdzone jego świadectwem, Edward Raczyński przygotował i 10 grudnia 1942 przedstawił aliantom szczegółowy raport o Holokauście, który został wystosowany jako oficjalna nota Rządu RP na uchodźstwie skierowana do rządów krajów będących sygnatariuszami Deklaracji Narodów Zjednoczonych.
Nota Raczyńskiego była pierwszym na świecie oficjalnym raportem na temat Holocaustu informującym o nim światową opinię publiczną. Raczyński osobiście redagował również oświadczenie rządu po odkryciu w 1943 grobów w Katyniu oraz wysłał prośbę do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o wyjaśnienie zbrodni.
źródło: zbiory NAC
Hrabia Raczyński spełnił życzenie swojej zmarłej żony. W 1932 w Rogalinie poślubił Cecylię Jaroszyńską (1906–1962), z którą doczekał się trzech córek: Wandy (1933–2016, Viridianny (ur. 1935) i Katarzyny (ur. 1939). Po jej śmierci przez blisko trzydzieści lat poświęcał się służbie publicznej.
W 1991 w Londynie poślubił Anielę Mieczysławską z domu Lilpop (ur. 27 maja 1910 w Warszawie, zm. 14 października 1998 w Londynie), córkę znanego warszawskiego architekta Franciszka Lilpopa. Była ona wówczas już od 30 lat jego partnerką życiową.
Ponieważ ani jego bratankowie, ani on nie doczekali się synów, hr. Edward Bernard Raczyński był ostatnim męskim przedstawicielem polskiej linii Raczyńskich.
Edward Bernard Raczyński zmarł 30 lipca 1993 roku w Londynie w wieku 101 lat.
Podczas pisania artykułu korzystano z informacji zamieszczonych na stronie wikipedia.pl
