W 80. rocznicę likwidacji żydowskiego getta przez Niemców uczczono Dzień Pamięci o Żydowskiej Społeczności Dębicy. Uroczystości stały się okazją do odsłonięcia wyremontowanej przez Instytut Pamięci Narodowej mogiły zamordowanych Żydów w lesie Wolica.
Pierwsza odsłona uroczystości miała miejsce na Placu Mikołajkowów. Tam burmistrz Dębicy Mariusz Szewczyk, wicewojewoda podkarpacki Radosław Wiatr oraz wiceprzewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie Tadeusz Jakubowicz złożyli kwiaty oddając hołd rodzinie Mikołajkowów, którzy z narażeniem życia uratowali przed zagładą trzynastoosobową rodzinę Reichów.
Później władze Dębicy, przedstawiciele Instytutu Pamięci Narodowej, samorządowcy z województwa, powiatu, miasta, Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie oraz dębiczanie spotkali się przy ulicy 23 Sierpnia, gdzie uczestniczyli w oficjalnych uroczystościach połączonych z odsłonięciem wyremontowanej mogiły ofiar niemieckiej zbrodni z 1942 roku.
– Dzisiejszy wyjątkowy dzień, osiemdziesiąta rocznica bestialskiego wymordowania żydowskiej społeczności przedwojennej Dębicy każe nam pozostawić w naszej świadomości trwały kamień pamięci, który z troską
i pietyzmem będziemy przekazywać kolejnym pokoleniom Polaków i Żydów. Ten kamień pamięci, to nasza troska o dziedzictwo pozostawione przez Tych, którzy na przestrzeni wieków żyli i tworzyli społeczność Dębicy, byli jej mieszkańcami, dbali o rozwój tego miasta. Dzisiaj naszą powinnością jest to, aby ocalić od zapomnienia pamięć o Nich oraz ich tragicznej historii – mówił w swoim wystąpieniu Mariusz Szewczyk, burmistrz Dębicy.
W podobnym tonie pisała w liście do uczestników uroczystości Ewa Leniart, wojewoda podkarpacki. W jej imieniu list odczytał wicewojewoda Radosław Wiatr. – Nasza wspólna pamięć jest hołdem i wyrazem wielkiego szacunku dla bestialsko zamordowanych, dotkniętych niewyobrażalnym okrucieństwem nazistowskich zbrodni. Tereny, na których odbywa się uroczystość na zawsze już nosić będą ślady odciśnięte przez historię, które należy pielęgnować
i przekazywać kolejnym pokoleniom – pisała wojewoda.
Spotykanie upamiętniające tamte tragiczne wydarzenia było bardzo ważne dla społeczności żydowskiej zgromadzonej przy mogile. – Miesiące wakacyjne są dla naszej społeczności bardzo trudne, bo wspominamy tragiczne wydarzenia w wielu miastach. Jestem wdzięczny, że Dębica pamięta. Mam wielkie uznanie dla lokalnego samorządu, który co roku organizuje te uroczystości – podkreślał Tadeusz Jakubowicz, przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie.
W uroczystości brał udział także profesor Daniel Offen, przewodniczący Związku Dębiczan w Izraelu. Wspominał on tragiczne wydarzenia z lipca 1942 roku – Dokładnie osiemdziesiąt lat temu na księżej łące zgromadzono Żydów z Dębicy oraz z innych miejscowości: musieli godzinami stać w słońcu. Od czasu do czasu niemieccy naziści strzelali do nich na oślep – tylko dlatego, że chcieli i mogli. Zebrali setki starych Żydów i załadowali ich na ciężarówki, które kilkakrotnie wracały po następnych, po czym zawoziły ich do lasu. Tam czekał na nich głęboki dół, w którym zostali rozstrzelani ze straszliwym okrucieństwem. Niektórzy członkowie mojej rodziny zostali pochowani właśnie w tym miejscu. Mój tato został na łące, bo wybrano go do pracy – podobnie jak kilku innych młodych ludzi. Jednak moi dziadkowie, cała moja dalsza rodzina, cała społeczność żydowska, właściwie wszyscy, których ojciec znał w swoim życiu, zostali załadowani do pociągu i kilka godzin później unieśli się do nieba w dymie ulatującym z niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Bełżcu.
Podczas uroczystości burmistrz Dębicy skierował także podziękowania dla Instytutu Pamięci Narodowej za odnowienie zbiorowej mogiły żydowskiej na Wolicy. – Było to naszym imperatywem, aby ten zbiorowy grób, w roku 80. rocznicy „Aktion Reinhardt” został odpowiednio zabezpieczony i odnowiony. Jest to bowiem wyjątkowy pomnik i świadek obecności wspólnoty żydowskiej w naszym mieście – mówił burmistrz dziękując instytutowi za wsparcie inicjatywy samorządu Miasta Dębicy.
Po przemówieniach i modlitwie ekumenicznej nastąpiło odsłonięcie odnowionego przez Instytut Pamięci Narodowej grobu ofiar niemieckiej zbrodni. – Przed wojną w Dębicy mieszkali obok siebie Polacy i Żydzi, byli dla siebie sąsiadami i to obowiązek IPN-u oraz lokalnych samorządów, aby o tym pamiętać – podkreślał dr Mateusz Szpytma, zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.
Na zakończenie Dnia Pamięci o Żydowskiej Społeczności Dębicy w Domu Kultury i Kinie „Śnieżka” odbył się recital pieśni żydowskich i bałkańskich w wykonaniu Małgorzaty Pruchnik-Chołki.
źródło: UM Dębica
