Lamus w Latoszynie fot. Włodzimierz Topolski
Pierwszy, niewielki dwór w Latoszynie powstał w XVI wieku na wysokim brzegu Wisłoki . Lamus, bo tak określano ten niewielki dwór otoczony był wałem ziemnym z częstokołem. Budynek został wybudowany na planie kwadratu z jednym pomieszczeniem na każdym z pięter. Później obok lamusa został wzniesiony nowy, znacznie większy dwór do którego przeprowadzili się właściciele.
Lamus
Ascetyczny, zbudowany na planie prostokąta, ceglany piętrowy budynek dworu, na kamiennych fundamentach pomalowany na żółty i brązowy kolor został z czasem przekształcony w lamus, czyli schowek, pomieszczenie gospodarce, a właściciele przeprowadzili się do wybudowanego w sąsiedztwie dużego dworu, znacznie bardziej komfortowego (pisaliśmy o nim tutaj). Lamus przetrwał II wojnę światową, w przeciwieństwie do dużego dworu, który został w przeważającej części zniszczony. W latach 80 XX wieku teren podworski został przejęty przez Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego (Peberol). W lamusie urządzono niewielki składzik towarów o nazwie “Pod lamusem”. Został on jednak opuszczony i dziś dawny dwór obronny niszczeje, zdany na łaskę przyrody.
W przeszłości lamus był otynkowany, ale aktualnie zdecydowana część tynku odpadła i odsłoniła cegły. Budynek kiedyś przed zawaleniem posiadał dwuspadowy dach pokryty dachówką. Na piętro prowadziły drewniane schody które najprawdopodobniej w latach 80 XX wieku zostały zastąpione schodami betonowymi. Wejście na piętro lamusa prowadzi tylko od zewnątrz. Wchodziło się na nie przez nieistniejący już dziś drewniany ganek. Na parterze znajduje się jedno pomieszczenie z kolebkowym sklepieniem niegdyś pomalowane na żółto. Dwór posiada także piwnice do której schodzi się betonowymi schodami. Wokół dworu jak i na nim samym rośnie bujna roślinność m.in. bluszcze i winobluszcze. W otoczeniu dworu znajduje się park dworski z akacjową aleją dojazdową, obecnie bardzo zaniedbany.
Nowy dwór w Latoszynie
Najprawdopodobniej w XVIII wieku został wzniesiony koło lamusa nowy dwór, który został zniszczony w pierwszej połowie XIX wieku podczas rabacji galicyjskiej (1846 r). Jego ówcześni właściciele Aleksy Morski i jego ojciec zostali wówczas zamordowani. Dwór podczas tych wydarzeń został ograbiony z większości kosztowności. wymordowani. Na pozostałościach starego dworu pod koniec XIX wieku zbudowano na planie zbliżonym do kwadratu nowy, murowany, piętrowy dwór pokryty dwuspadowym dachem.
Na początku XX wieku dwór i 300 hektarowe gospodarstwo stały się własnością rodziny Balków. We dworze była bogata biblioteka i obrazy Van Dycka. W 1944 roku dwór Balków spalili Rosjanie. Po II wojnie światowej, tereny podworskie zostały przejęte przez państwo. W latach 80 -tych XX wieku teren podworski został przejęty przez Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego (Peberol). Hodowano tu konie i pędzono bimber. W istniejącej starej części dworu utworzono biurowiec przedsiębiorstwa. Na początku lat 90 XX budynek pod zarządem Edwarda Brzostowskiego został znacząco rozbudowany. Do starego dworu/biurowca dobudowano hol i całe dodatkowe skrzydło, które postawiono na fundamentach starego dworu, zniszczonego podczas II wojny światowej. W piwnicach natomiast Brzostowski wybudował basen z szatniami.
Obiektu nigdy nie udało się wykończyć i oddać do użytku. Kolejnym jego właścicielem po roku 2000 został przedsiębiorca z Częstochowy, który miał w planie uruchomienie w nim przychodni rehabilitacyjnej. Plany te nigdy nie zostały zrealizowane. Przez wiele lat, jeszcze za czasów gdy właścicielem budynku był Brzostowski obiekt był pilnowany. Gdy zmienił się właściciel przestano łożyć na ochronę. Zaczęły się kradzieże. Najpierw ukradziono drzwi wejściowe, a potem sukcesywnie wszystko co się dało wynieść.
Dziś obiekt ten jest miejscem schadzek i spotkań młodzieży. Z roku na rok coraz bardziej zaniedbanym i zdewastowanym.
Aktualne zdjęcia lamusa w Latoszynie dzięki uprzejmości Pana Włodzimierza Topolskiego
