Previous slide
Next slide

Nagoszyn. Z dziejów poddębickiej miejscowości (cz. 1)

Nagoszyn to położona na terenie gminy Żyraków wieś mogąca poszczycić się ciekawą historią sięgającą czasów średniowiecza. Sam jej nazwa zasługuje już na uwagę. Pochodzić ma bowiem od tatarskiego wodza Na-ho-szana, który miał zostać tu pochowany w 1241 roku podczas wielkiego najazdu tatarskiego na ziemie polskie, najczęściej kojarzonego z lekcji historii z krwawej bitwy pod Legnicą, w której śmierć poniósł ks. Henryk Pobożny. Pamięć o miejscu spoczynku tatarskiego wodza przetrwała pośród mieszkańców Nagoszyna do dziś.

Dokument stwierdzający podział Nagoszyna pomiędzy właścicieli wsi (1390 rok)

Właściciele

Potwierdzone historycznie początki dziejów wsi Nagoszyn sięgają 1 połowy XIV wieku, kiedy to biskup krakowski Jan Grot w wystawionym w 1337 roku dokumencie potwierdził nadanie Krystynowi, plebanowi z Przecławia, dziesięciny z Nagoszyna. Niewiele wiemy o miejscowości w tamtym okresie. Na przestrzeni stuleci Nagoszyn często zmieniał właścicieli. W 2 połowie XIV wieku i w początkach XV wieku byli nimi: nieznani bliżej Czesław i Nieprz „dziedzice Nagoszyna” oraz Nawoj z Zasowa, a następnie jego synowie Klemens i Jan z Wiewiórki. W 1419 roku wieś nabył Zawisza Czarny, a po nim drogą dziedziczenia i koligacji rodzinnych trafiła w posiadanie możnego rodu Tarnowskich.

Ok. 1530 roku Nagoszyn wraz z pobliskim Korzeniowem oraz Wolą Korzeniowską wchodził w skład należących do nich dóbr, tzw. klucza zasowsko-wiewióreckiego. Wówczas też był miejscem osadzania na terenie wsi, jako mieszkańców, osadników tatarskich, sprowadzanych na ten teren przez hetmana Jana Tarnowskiego (1488-1561). Po Janie Tarnowskim Nagoszyn trafił w ręce jego córki Zofii z Tarnowskich (1534-1570), żony ks. Konstantego Wasyla Ostrogskiego (1526-1608), a po jej śmierci przypadł Elżbiecie Ostrogskiej i jej mężowi Janowi Kiszka (ok. 1552-1592) wojewodzie wileńskiemu. Po śmierci Kiszki Nagoszyn stał się własnością syna wspominanej Zofii z Tarnowskich, kasztelana krakowskiego, ks. Janusza Ostrogskiego (ok. 1554-1620), który w sporządzonym 14 VII 1616 roku zapisie dożywocia przekazał go swojej trzeciej małżonce Teofili z Tarłów Ostrogskiej. Po śmierci Ostrogskiego w 1620 roku wieś formalnie przypadła jego spadkobiercy, wnukowi (synowi Eufrozyny, córki Ostrogskiego z pierwszego małżeństwa z węgierką Zuzanną Seredi) Władysławowi Dominikowi ks. Zasławskiemu (1618-1656), faktycznie zaś, aż do swojej śmierci w 1635 roku pozostawała we władaniu wspomnianej wdowy po kasztelanie krakowskim. Po śmierci Władysława Dominika właścicielką Nagoszyna została jego córka Teofila Ludwika Zasławska (1654-1709), która poślubiła Józefa Karola Lubomirskiego (ok. 1660-1702). Następnie miejscowość trafiła do ich córki Marianny Lubomirskiej (1693-1729) żony ks. Pawła Karola Sanguszki (1680-1750), a po nich jej właścicielem został ich syn Janusz Aleksander Sanguszko (1712-1775) i jego żona Konstancja z Denhoffów (1716-1791).

Widok Nagoszyna na tzw. Mapie Miega z XVIII wieku

Pod koniec XVIII wieku

Nagoszyn do momentu znalezienia się w wyniku zaborów w monarchii austriackiej należał do powiatu pilzneńskiego w województwie sandomierskim, a w ramach owej monarchii znalazła się na terenie cyrkułu tarnowskiego. Metryka Józefińska opisując osadę odnotowywała: „Wieś Nagoszyn, któram graniczy na wschód z wsią Bobrowa y Zerakowem, na południe z Goro Motycznoy, Wiewiorka na zchod z wsią Mokrym y Dąbrowską, na połnoc z wsiami Łączkami, Podolem y Korzeniowem”. Miejscowość stanowiła jednowioskowe dominium. Z końcem XVIII stulecia jej właścicielami byli: w latach 1777-1786 wzmiankowana już Konstancja z Denhoffów (1o Sanguszkowa 2o Rogalińska), następnie zaś właściciel pobliskiego Korzeniowa Paweł Leński, a od 1799 roku Albin Rucki.

W pierwszych dziesięcioleciach XIX wieku majątek znalazł się w rękach rodzinny Konopków. W 1848 roku, po śmierci barona Antoniego Konopki, odziedziczyła go jego żona Stefania, a następnie w latach 1851-1855 władał nim jej brat Mieczysław Grocholski. W 1807/1808 roku wioska liczyła 175 domów zamieszkałych przez 265 rodzin. W Nagoszynie mieszkał wówczas: jeden duchowny, a także pięć osób zaliczanych do stanu szlacheckiego oraz 100 chłopów (kmieci) i 130 chałupników. Wieś liczyła łącznie 1142 mieszkańców, w tym 598 kobiet i 275 chłopców do 17 roku życia. Informacji na temat położenia Nagoszyna pod koniec XVIII wieku dostarcza austriackie I zdjęcie wojskowe Galicji, zwane popularnie mapą Miega. W dołączonym do mapy opisie przeczytać możemy iż: „Droga [z Łączek] do Nagoszyna i komunikacja między tymi obiema wsiami, przez liczne zarośla z powodu kilkukrotnego przekraczania strumienia, jest zła i o miękkim podłożu […]. Na początku wsi [Nagoszyn] wypływa mały strumień z niskimi brzegami i o piaszczystym dnie; jego woda jest zdatna do picia i ma on swój bieg przez wieś […]. Wspomniane wyżej zarośla ciągną się począwszy od Łączek aż do końca tej wsi […]. Idzie tu droga krajowa z Przecławia do Dębicy i jest piaszczysta aż do Bobrowej, skąd począwszy jej podłoże staje się lepsze […]. Tu i tam są nieco wzniesione piaszczyste pagórki, które częściowo dominują okolicę”.

Ciąg dalszy nastąpi

Arkadiusz Więch

Podziel się z innymi

Shares
Previous slide
Next slide

Więcej informacji...

My i nasi partnerzy uzyskujemy dostęp i przechowujemy informacje na urządzeniu oraz przetwarzamy dane osobowe, takie jak unikalne identyfikatory i standardowe informacje wysyłane przez urządzenie czy dane przeglądania w celu wyboru oraz tworzenia profilu spersonalizowanych treści i reklam, pomiaru wydajności treści i reklam, a także rozwijania i ulepszania produktów. Za zgodą użytkownika my i nasi partnerzy możemy korzystać z precyzyjnych danych geolokalizacyjnych oraz identyfikację poprzez skanowanie urządzeń.

Kliknięcie w przycisk poniżej pozwala na wyrażenie zgody na przetwarzanie danych przez nas i naszych partnerów, zgodnie z opisem powyżej. Możesz również uzyskać dostęp do bardziej szczegółowych informacji i zmienić swoje preferencje zanim wyrazisz zgodę lub odmówisz jej wyrażenia. Niektóre rodzaje przetwarzania danych nie wymagają zgody użytkownika, ale masz prawo sprzeciwić się takiemu przetwarzaniu. Preferencje nie będą miały zastosowania do innych witryn posiadających zgodę globalną lub serwisową.