Węgiel kamienny, znany jako „czarne złoto”, odegrał istotną rolę w historii powiatu dębickiego, zwłaszcza w XIX wieku. Jednym z najważniejszych miejsc związanych z jego wydobyciem była kopalnia w Grudnej Dolnej, położona w gminie Brzostek.
Historia kopalni w Grudnej Dolnej sięga 1854 roku, kiedy to jeden z mieszkańców odkrył na brzegu strumyka, dziś znanego jako Węglowy Potok, pokłady węgla. Odkrycie to szybko przyciągnęło uwagę lokalnej społeczności oraz właściciela wsi, Klemensa Rutkowskiego, który w 1859 roku uzyskał prawo do eksploatacji złoża. Początkowo wydobycie prowadzili miejscowi chłopi przy użyciu prostych narzędzi, takich jak kilofy, łopaty i taczki.
W miarę upływu czasu okazało się, że złoża są na tyle bogate, że Rutkowski postanowił sprzedać kopalnię. W 1871 roku nabył ją książę Eugeniusz Sanguszko z Gumnisk, który zainwestował znaczne środki finansowe w rozwój kopalni, zatrudniając wielu mieszkańców Grudnej i okolicznych wsi. W latach 1871-1874 wydobyto tam łącznie 1360 ton węgla. Niestety, w 1873 roku doszło do pożaru, który zniszczył znaczącą część pokładów węgla, co spowolniło dalsze inwestycje. Mimo to wydobycie kontynuowano, a kopalnia rozwijała się, powstawały nowe szyby i chodniki, a w jej okolicy zbudowano kapliczkę oraz budynki dla pracowników i kierownictwa.
Karpackie Zagłębie Węglowe
Powiat dębicki znajduje się w obszarze Karpackiego Zagłębia Węglowego, które obejmuje tereny południowo-wschodniej Polski, głównie w województwach podkarpackim i małopolskim. Węgiel kamienny występuje tam w formacji fliszu karpackiego, a jego pokłady są cienkie i zalegają na dużych głębokościach, co czyni ich eksploatację trudną i nieopłacalną.
Najbardziej znane obszary Karpackiego Zagłębia Węglowego to:
- Rejon Gorlic i Jasła, gdzie dawniej funkcjonowały niewielkie kopalnie,
- Okolice Krosna i Sanoka, gdzie odkryto złoża o niskiej miąższości,
- Tereny w rejonie Dębicy i Ropczyc, gdzie również znajdują się cienkie pokłady węgla.
Obecnie węgiel kamienny w Karpackim Zagłębiu Węglowym nie jest wydobywany na skalę przemysłową.
Zasoby geologiczne według Państwowego Instytutu Geologicznego
Według danych Państwowego Instytutu Geologicznego (PIG-PIB), powiat dębicki znajduje się na obszarze o złożonej budowie geologicznej, gdzie poza węglem kamiennym występują inne surowce mineralne.
Złoża węgla kamiennego w Stobiernej
Stobierna to miejscowość położona w gminie Dębica, w powiecie dębickim, województwo podkarpackie. Znajduje się około 6 km na wschód od Dębicy i około 37 km na zachód od Rzeszowa. W tej miejscowości odkryto pokłady węgla kamiennego, które są częścią Karpackiego Zagłębia Węglowego.
Występują tam cienkie pokłady węgla o miąższości nieprzekraczającej kilkudziesięciu centymetrów, zalegające na stosunkowo dużych głębokościach. Ze względu na skomplikowaną strukturę geologiczną oraz brak opłacalności eksploatacyjnej, złoża te nie były dotąd wydobywane na skalę przemysłową. Analizy geologiczne wskazują, że węgiel w Stobiernej ma wysoką zawartość substancji lotnych, co mogłoby czynić go atrakcyjnym w kontekście energetycznym, jednak jego ilość nie pozwala na masową eksploatację.
Złoża węgla kamiennego w Jodłowej
W Jodłowej również odkryto niewielkie pokłady węgla kamiennego. Jednak podobnie jak w Stobiernej, ich wydobycie było ograniczone ze względu na niską miąższość pokładów oraz trudne warunki geologiczne. Złoża te nigdy nie stały się przedmiotem eksploatacji przemysłowej.
Źródła danych geologicznych
Państwowy Instytut Geologiczny prowadzi Rejestr Obszarów Górniczych (ROG), który stanowi szczegółową ewidencję wszystkich obszarów górniczych w Polsce. Rejestr ten jest dostępny online poprzez system MIDAS: geoportal.pgi.gov.pl/midas-web. W systemie tym można znaleźć informacje na temat aktualnych oraz zniesionych obszarów i terenów górniczych, w tym dane opisowe (nazwa, powierzchnia, położenie administracyjne, status, numer w rejestrze, nazwa złoża i rodzaj kopaliny) oraz dane przestrzenne (kontury obszarów i terenów górniczych).
Współczesny stan eksploatacji
Obecnie na terenie powiatu dębickiego nie prowadzi się już wydobycia węgla kamiennego. Dawne kopalnie, takie jak ta w Grudnej Dolnej, są świadectwem przemysłowej przeszłości regionu i przypominają o jego znaczeniu w historii górnictwa w Polsce. Współczesne badania geologiczne oraz dokumentacja zasobów naturalnych pozwalają jednak na ocenę możliwości przyszłej eksploatacji tych surowców.
