Powszechnie wiadomo, że dziewczyny z Dębicy są jednymi z najpiękniejszych w Polsce. Większość z nich posiada naturalnie ciemne włosy, jasną cerę i raczej ciemne oczy. Generalnie cała ludność regionu dębickiego ma szereg cech które wykształciły się przez tysiąclecia zamieszkiwania naszej populacji na tych terenach.
Region dębicki, usytuowany na pograniczu Kotliny Sandomierskiej i Pogórza Strzyżowskiego, od wieków stanowił istotny obszar osadniczy południowo-wschodniej Polski. Rdzenną ludność tego terenu charakteryzuje szereg cech antropologicznych, ukształtowanych przez długotrwałe procesy biologiczne i kulturowe, a także względnie ograniczony wpływ migracji zewnętrznych w epoce nowożytnej.
1. Typ antropologiczny
Ludność rdzenna regionu dębickiego zaliczana jest głównie do bałtosłowiańskiego typu europeidalnego (typ subnordyczno-robustyczny ze środkowoeuropejskimi wpływami alpejskimi). Występują również ślady typu dinaryjskiego, szczególnie widoczne w strukturze nosa i konturze twarzy, co jest charakterystyczne dla obszarów podgórskich i karpackich [1].
Do głównych cech morfologicznych należą:
- Średni do wysokiego wzrost (ok. 170–180 cm u mężczyzn),
- Twarz dość szeroka, o wydatnych kościach jarzmowych,
- Głowa zazwyczaj mezokefaliczna do brachycefalicznej (średnia lub lekko szeroka czaszka),
- Nos prosty lub lekko garbaty, z tendencją do wydłużenia i wyraźnie zaznaczonego grzbietu – cecha przypisywana wpływom typu dinaryjskiego [2],
- Oczy częściej ciemne – piwne, brązowe lub ciemnoszare – niż jasne, co wyróżnia tę populację na tle bardziej północnych regionów Polski [3],
- Włosy przeważnie ciemny blond do jasnobrązowych, rzadziej ciemniejsze odcienie brunatne.
2. Cechy adaptacyjne i środowiskowe
Długie osadnictwo w regionie o umiarkowanym, kontynentalnym klimacie ukształtowało fenotyp ludności o dobrej adaptacji do chłodniejszych zim i ciepłych, słonecznych lat. Obserwuje się m.in.:
- Umiarkowaną pigmentację skóry – jasna z sezonową skłonnością do opalenizny,
- Silniejszą budowę ciała, zwłaszcza w pokoleniach wychowanych w środowisku wiejskim, co jest pochodną fizycznie wymagającego trybu życia,
- Silnie rozwinięty układ oddechowy i odporność na zmienne warunki klimatyczne – efekt życia w strefie pogórza.
3. Elementy kulturowo-genealogiczne
Na strukturę antropologiczną regionu wpływ miały także relikty dawnych migracji i procesów etnogenezy – osadnictwo wołoskie w średniowieczu, wpływy ruskie oraz późniejsze przemieszczanie się grup mazowieckich i małopolskich. Nazwiska o charakterze topograficznym i przydomkowym (np. Mazur, Dziura, Kędzior, Wilk, Borowiec) są częste w rejonie Dębicy i niosą ze sobą informacje o przynależności rodowej i zawodowej [4].
4. Aspekt genetyczny
Pod względem genetyki populacyjnej, ludność regionu wykazuje wysoką częstotliwość haplogrupy R1a1, typowej dla ludów słowiańskich, z domieszkami haplogrup I2a i R1b, co może świadczyć o lokalnym zróżnicowaniu oraz wpływach z terenów Karpat i południowej Europy [5]. W badaniach genetycznych Podkarpacia widoczna jest także niewielka, lecz zauważalna obecność komponentów bałkańskich i wschodnich, typowych dla migracji wołoskich i ruskich.
5. Wnioski
Rdzenna ludność regionu dębickiego reprezentuje złożony typ antropologiczny z dominacją cech bałtosłowiańskich i karpackich. Wyróżniają ją ciemniejsze oczy, umiarkowanie jasna karnacja, mocna budowa ciała oraz cechy takie jak lekko garbaty nos czy szeroka twarz, co wskazuje na wpływy typu dinaryjskiego. Niewielka zmienność cech w czasie sugeruje względną stabilność osadniczą regionu aż do XX wieku.
Przypisy:
[1] E. Bocheński, Antropologia fizyczna Polski południowo-wschodniej, Kraków 1987.
[2] M. Janicki, Człowiek i jego rasy, Warszawa 2002, s. 145–150.
[3] J. Malinowski, „Kolor oczu i włosów ludności wiejskiej Małopolski”, Materiały i Prace Antropologiczne, 1963.
[4] A. Rzepka, Nazwy rodowe w powiecie dębickim i ich pochodzenie, Rzeszów 1995.
[5] K. Rębała, Y-DNA and mtDNA variation in Polish populations, „International Journal of Legal Medicine”, 2007.
