Produkcja opon lotniczych w Dębicy – zapomniany rozdział historii
W okresie międzywojennym Zakład Gum Jezdnych w Dębicy był jednym z najnowocześniejszych obiektów przemysłowych wchodzących w skład Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP). Powstały zaledwie rok przed wybuchem wojny, zakład ten rozpoczął produkcję opon do samolotów wojskowych, w tym słynnych bombowców PZL.37 „Łoś” – uznawanych wówczas za jedne z najlepszych maszyn bombowych w Europie.
Dębica i Centralny Okręg Przemysłowy – strategiczne położenie
Dębica, leżąca w województwie podkarpackim, została wybrana na lokalizację dla inwestycji przemysłowej ze względu na dobre połączenia kolejowe, dostęp do siły roboczej oraz bezpieczne położenie z dala od granic II Rzeczypospolitej. Budowę Zakładu Gum Jezdnych rozpoczęto w 1937 roku, a już rok później zakład rozpoczął produkcję.
Projekt był częścią szeroko zakrojonego planu modernizacji polskiego przemysłu zbrojeniowego i gospodarczego. Produkcja opon lotniczych była jednym z elementów ściśle tajnej współpracy zakładów COP z Państwowymi Zakładami Lotniczymi i wojskiem.
Opony dla bombowca PZL.37 „Łoś” – duma polskiej techniki
Bombowiec PZL.37 „Łoś” to legendarny samolot polskiego lotnictwa wojskowego. Nowoczesna konstrukcja, zdolność przenoszenia ponad 2 ton bomb i prędkość maksymalna ponad 400 km/h czyniły z niego jednego z najnowocześniejszych bombowców swoich czasów. Jednym z kluczowych elementów jego konstrukcji były wysokowytrzymałe opony, zdolne do pracy pod dużym obciążeniem i w zmiennych warunkach lotnisk polowych.
Zakład w Dębicy był odpowiedzialny za dostarczanie tych specjalistycznych komponentów. Była to zaawansowana technologicznie produkcja, wymagająca zarówno precyzji, jak i dostępu do wysokiej jakości surowców. Opony musiały wytrzymywać dynamiczne przeciążenia podczas startów i lądowań, a także różnice temperatur i naprężenia strukturalne.
Wojna przerwała rozwój przemysłowy Dębicy
Wybuch II wojny światowej we wrześniu 1939 roku brutalnie przerwał rozwój Zakładu Gum Jezdnych. Produkcja została wstrzymana, część maszyn wywieziono lub zniszczono, a zakład trafił pod zarząd niemiecki. W okresie okupacji działał on pod kontrolą III Rzeszy, produkując głównie na potrzeby Wehrmachtu.
Dziedzictwo przedwojennego zakładu – TC Dębica
Dziś spadkobiercą tradycji Zakładu Gum Jezdnych jest znana na całym świecie firma TC Dębica, należąca do koncernu Goodyear. Choć obecnie zakład specjalizuje się w produkcji opon do samochodów osobowych i ciężarowych, jego korzenie sięgają czasów, gdy Dębica była częścią jednego z najambitniejszych projektów gospodarczych II RP.
Produkcja opon lotniczych w Dębicy przed II wojną światową to nie tylko ciekawostka historyczna, ale świadectwo ambicji i możliwości przedwojennej Polski. Zakład Gum Jezdnych odegrał istotną rolę w rozwoju krajowego przemysłu lotniczego, przyczyniając się do powstania jednej z najbardziej zaawansowanych maszyn wojskowych tamtej epoki – bombowca PZL.37 „Łoś”.
