Widok zachodzącego słońca nad Nagoszynem (1 XII 2024).
Stare dokumenty, spisane na kartach wspomnienia, dawne kroniki, archiwalne mapy, wycinki z gazet, zamknięte w archiwach akta, pożółkłe fotografie – wszystko to składa się na historię poszczególnych miejscowości. Pośród nich niezwykle cennym źródłem są kronikarskie zapiski. Tak również jest w przypadku Nagoszyna i jego kroniki parafialnej.
Pożółkłe karty
Na przestrzeni XIX wieku nastąpił znaczący wzrost świadomości historycznej i archiwalnej. Pojawiło się szereg przepisów, które porządkowały mocno zapuszczoną dotąd sferę administracji zarówno państwowej jak i kościelnej. W przypadku tej ostatniej szczególną rolę przywiązywano do ksiąg parafialnych, a pośród nich do prowadzenia kroniki, Zwyczaj zakładania oddzielnych ksiąg będących kronikami parafialnymi pojawił się w XVIII stuleciu. Wyglądem zewnętrznym przypominały inne księgi metrykalne wyróżniające się najczęściej znacznym formatem, twardymi oprawami, a także lepszej jakości papierem. W wieku XIX stały się powszechnym elementem parafialnej kancelarii. Na terenie diecezji tarnowskiej jej administrator, ks. Jan Fukier (1769–1849) wydał 6 II 1829 r. rozporządzenie nakazujące prowadzenie kronik parafialnych, a które w dużej mierze powtórzył 23 II 1845 r. biskup tarnowski Józef Wojtarowicz (1791–1875). Kronika parafii Nagoszyn jest jednak znacznie późniejsza. Powstała bowiem dopiero w 1 połowie wieku XX, jednakże jej pierwsze zapisy opowiadają o okolicznościach powstania parafialnej wspólnoty. Poniżej zaprezentowano ich fragment.
Wyimki z kroniki
„W Imię Boże! W r.[oku]* 1792 właściciel Nagoszyna i Korzeniowa p.[an] Liński zakupił w Ropczycach drewniany kościół św.[iętej] Barbary i przeniósłszy go do Nagoszyna wystarał się o ks. Kapelana. W lipcu 1793 r.[oku] przybył jako pierwszy kapelan ks.[iądz] Tomasz Chwastowicz. Następny właściciel Nagoszyna Mieczysław hr.[abia] Grocholski udotował Kapelanie w Nagoszynie, ofiarując na własność 2 morgi 198 sążni gruntu dworskiego wraz z wszystkimi budynkami na tymże gruncie się znajdującymi, ponadto zobowiązał się składać do rak każdorazowo ks.[iędza] kapelana 52 f.[lorenów] 50 rocznie na utrzymanie ks.[iędza] kapelana, w areszcie przyjął na siebie i na wszystkich następujących właścicieli Nagoszyna patronat nad Kościołem i Kapelanią lokalną w Nagoszynie z wszelkiemi prawami i obowiązkami, według przepisów istniejących do patronatu przywiązanemi. Zamiast dziesięciny z gruntów dworskich ofiarował Kapelanii w Nagoszynie 30 morgów 223 sążni kwadratowych gruntu ornego i płacił corocznie z góry Ks.[iędzu] Kapelanowi 37 fl.[orenów] 80 wal.[uty] austr.[iackiej] na drzewo opałowe (c.k. Ministerstwo Stanu w Wiedniu, reskrypt z dn.[ia] 19 września 1862. L. 9858/2185). Tak więc Ks.[iądz] Kapelan otrzymał od Grocholskiego wszystko, co było potrzebne do ustanowienia samoistnej expozytury w Nagoszynie, jako filii odległego o 8 km [kilometrów] macierzystego Kościoła parafialnego w Przecławiu. Takiż stan był i za następnych właścicieli Nagoszyna bar.[onów] Konopków, a Ks.[iądz] Kapelan z polecenia władzy kościelnej pełnił obowiązki duszpasterskie nad mieszkańcami Nagoszyna. Szkołę w Nagoszynie założył w r.[oku] 1846 Ks.[iądz] Jan Książek miejscowy Kapelan a mieściła się na plebanii. Uczęszczały do niej dzieci z Nagoszyna, Bobrowej i Korzeniowa. Z czasem za ks.[iędza] Stanisława Grajewskiego wybudowała gmina nowy, drewniany budynek szkoły a Ks.[iądz] Andrzej Cebula zburzył starą, drewnianą plebanię, wznosząc nową, murowaną. Dn.[ia] 6 maja 1887 za duszpasterstwa Ks.[iędza] Stanisława Gajewskiego właściciel Nagoszyna Baruch Schmindling wykupił prawo służebności bezpłatnego poboru z lasów dóbr Nagoszyn 12 sągów drzewa opałowego na rzecz tutejszej expozytury, dając, jako ekwiwalent w całkowite, wieczyste użytkowanie na własność Kapelanii w Nagoszynie 7 morgów 800 sążni lasu (C.K.Namiestnictwo we Lwowie z dn.[ia] 6 lipca 1887 r.[oku] L. 353/3). Za poprzednika zaś x. Stanisława Gajewksiego tj. Ks.[iędza] Antoniego Bryndzy ten sam właściciel Nagoszyna Baruch Schmindling wykupił prawo paszy przysługujące tutejszej Kapelanii, dając na wieczystą własność Kapelanii 4 morgi gruntu (C.K. Namiestnictwo we Lwowie 17 kwietnia 1874 r. L. 1503).
W r.[oku] 1903 za duszpasterstwa Ks.[iędza] Marcina Zuziaka z powodu znacznego oddalenia wyłączono z parafii przecławskiej drugą wioskę Bobrową i przyłączono do kościoła filialnego w Nagoszynie.
W r.[oku] 1908 za Ks.[iędza] Błażeja Potoczka powzięto zamiar budowy nowego Kościoła, bo stary dla tak powiększonej parafii już nie wystarczał. C.K. Starostwo w Ropczycach L.:96/9 z dn.[ia] 7 stycznia 1909 r.[oku] zarządziło konkurencję na budowę nowego Kościoła, która miała być złożoną w 10 latach! Koszta obliczono na 75.000 Kor.[on] austriackich, z czego gmina Nagoszyn miała złożyć 37.307 K[oron] 10 h., gmina Bobrowa 9.606 K.[oron]66 h. Niestety w r.[oku] 1914 wybuchła wojna światowa, mężczyźni zdolni do broni poszli do wojska i na front, w domu zostały kobiety i dzieci, nic dziwnego, że o budowie Kościoła myśleć nie było można. W r.[oku] 1918 zmartwychwstała nasza ojczyzna Polska wolną została, znikły zabory i znowu znaleźliśmy się jako wolni w gronie narodów i państw Europy. Dzięki mądrej polityce tzw. Komitetu Narodowego w Paryżu z Romanem Dmowskim i Ignacym Paderewskim na czele zasiedli wyżej wymienieni przy stole Kongresu w Wersalu, kładąc swoje podpisy. Niemcy upokorzone, Austro-Węgry rozebrane, Rosja zbolszewiczała a nasz generał Józef Haller prowadzi wojska polskie z Francji do Polski. Niestety władzę najwyższą w Polsce jako naczelnik otrzymał Józef Piłsudski, zwolennik Niemiec i Austryi. Toteż pierwsze kroki i ustawy polskie noszę cechą jego ideowości tj. socjalizmu i kumania się z Niemcami (Kessler). W r.[oku] 1919 – 11 października umiera X. Błażej Potoczek, zapisując cały swój majątek na budowę nowego kościoła – niestety wskutek dewaluacji pieniędzy na marne to wszystko poszło. Następcą jego został Ks.[iądz] Jan Pięta.
W r.[oku] 1920 wybuchła straszna wojna Polski z Rosją bolszewicką. Bolszewicy przyszli prawie pod Warszawę zajmując większą część Polski. Z Warszawie pouciekali posłowie państw obcych, został tylko przed.[stawiciel] Ojca św.[iętego] Benedykta XV. Achilles Ratti, który potem w r.[oku] 1922 został wybrany papieżem i przyjął imię Piusa XI. Dzięki ofiarności krwi polskiej, wskazówkom Francuzów, a zwłaszcza opiece Królowej Korony Polskiej Maryi, 15 sierpnia 1920 pokonano bolszewików pod Warszawą, stał się tzw. Cud nad Wisłą”.
[…]
Ciąg dalszy nastąpi
*Rozwinięcia w nawiasach kwadratowych pochodzą od autora tekstu. Zachowana została pisownia oryginału.
Arkadiusz Więch
