Budynek „Sokoła” po kolejnej rozbudowie ok. 1955 r. Zdj. z dok. WUKZ.
Za kilkanaście dni pożegnamy 2020 rok, który przyniósł nam sporo nieoczekiwanych zdarzeń. O Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” było stosunkowo głośno, jak na stan wiedzy i dotychczasowych badań na jego temat, nie tylko ze względu na to, iż przypadały dwie rocznice- doniosła i smutna.
Ta pierwsza związana jest z okolicznością zawiązania się grupy inicjatywnej w 1894 r. w Dębicy, która doprowadziła do powstania wspomnianego towarzystwa. Przypomnijmy, był to czas kiedy Polska wymazana została z map politycznych Europy i świata. Można zakładać, bez ryzyka popełnienia błędu, że od 1895 roku „sokole idee” oraz „sokola gimnastyka” zaczęły trafiać do świadomości obywateli miasta. W ten sposób w Dębicy otwarty został nowy rozdział walki z zaborcą o zrzucenie kajdan niewoli. Można także wyprowadzić wniosek, że historia sportu w naszym mieście rozpoczyna się również mniej więcej w tych latach. Jednocześnie jest to smutna rocznica, dlatego że Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Dębicy zostało zlikwidowane, a jego majątek (budynek i ogród) likwidator przekazał przewodniczącemu Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Dębicy w październiku 1950 roku.
Skąd o tym wiadomo?
Odpowiadając wprost – z ustaleń. Własnych ma się rozumieć, bo to, co ustalili inni czasami mijało się z prawdą. Pamięć zawodzi i niestety zwodzi. Dokumenty nawet po latach „mówią” tyle, ile napisała sporządzająca je osoba. Można twierdzić w oparciu o archiwalne źródła, że wiedza na temat historii Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” z Dębicy jest zdecydowanie wiarygodniejsza. A w zasadzie będzie, przy założeniu, że artykuł na ten temat ukaże się drukiem. Na chwilę obecną decyzja należy do wydawcy, tj. Muzeum Regionalnego w Dębicy. Wątek nawiązujący do zakończenia działalności „gniazd sokolich” w Dębicy, Pilźnie i Ropczycach, wymaga dodatkowych ustaleń i sprawdzeń w archiwach. Obecnie wiadomo, że Postanowieniem Sądu Grodzkiego w Dębicy z dnia 16 sierpnia 1950 r. wpisano prawo własności budynku i zadrzewionego ogrodu (gruntów) na rzecz gminy miasta Dębicy. Budynek był w stanie wyremontowanym, przystosowany do celów kulturalno-oświatowych.
Źródło: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie, Czytelnia Główna.
Likwidacja „Towarzystwa Sokół została z dniem 17/10/1950 zakończona” – pisał likwidator mgr Tadeusz Penderecki – do Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie. Stało się to 70 lat temu.
Na marginesie
Warto krótko odnieść się do dwóch kwestii, które stały się inspiracją do podzielenia się informacjami na ten temat. Obydwie mają związek z „konsultacjami społecznymi”. Cudzysłów tutaj został użyty celowo. Chodzi o rozmowy zakończone uchwałą o nadaniu historycznemu budynkowi „Sokoła” nazwy Dom Kultury i Kino „Śnieżka”. To już historia. Popatrzmy refleksyjnie w przyszłość. Skąd pomysł na konsultacje (oraz ich potrzebę zorganizowania) co do nazwy parku, jeżeli … UWAGA !!! … osiem osób było zainteresowanych?
Nie jest to jedyny powód napisania kilku zdań nawiązujących raz jeszcze do historii Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Dębicy. Wierzymy głęboko, że jeżeli informacja na ten temat zostanie opublikowana, znajdą się ludzie posiadający rzetelne informacje w obrębie interesującej nas- dębiczan-problematyki. My także jesteśmy otwarci na konsultacje. W naszej sytuacji pomocne było ogłoszenie, którego skan zamieszczamy. Tak mało, a tyle korzyści. Każda informacja ma zatem znaczenie.
Jan Swół, Katarzyna Zalewska
