Nagoszyn to położona na terenie gminy Żyraków wieś mogąca poszczycić się ciekawą historią sięgającą czasów średniowiecza. Sam jej nazwa zasługuje już na uwagę. Pochodzić ma bowiem od tatarskiego wodza Na-ho-szana, który miał zostać tu pochowany w 1241 roku podczas wielkiego najazdu tatarskiego na ziemie polskie, najczęściej kojarzonego z lekcji historii z krwawej bitwy pod Legnicą, w której śmierć poniósł ks. Henryk Pobożny. Pamięć o miejscu spoczynku tatarskiego wodza przetrwała pośród mieszkańców Nagoszyna do dziś.
Właściciele
Potwierdzone historycznie początki dziejów wsi Nagoszyn sięgają 1 połowy XIV wieku, kiedy to biskup krakowski Jan Grot w wystawionym w 1337 roku dokumencie potwierdził nadanie Krystynowi, plebanowi z Przecławia, dziesięciny z Nagoszyna. Niewiele wiemy o miejscowości w tamtym okresie. Na przestrzeni stuleci Nagoszyn często zmieniał właścicieli. W 2 połowie XIV wieku i w początkach XV wieku byli nimi: nieznani bliżej Czesław i Nieprz „dziedzice Nagoszyna” oraz Nawoj z Zasowa, a następnie jego synowie Klemens i Jan z Wiewiórki. W 1419 roku wieś nabył Zawisza Czarny, a po nim drogą dziedziczenia i koligacji rodzinnych trafiła w posiadanie możnego rodu Tarnowskich.
Ok. 1530 roku Nagoszyn wraz z pobliskim Korzeniowem oraz Wolą Korzeniowską wchodził w skład należących do nich dóbr, tzw. klucza zasowsko-wiewióreckiego. Wówczas też był miejscem osadzania na terenie wsi, jako mieszkańców, osadników tatarskich, sprowadzanych na ten teren przez hetmana Jana Tarnowskiego (1488-1561). Po Janie Tarnowskim Nagoszyn trafił w ręce jego córki Zofii z Tarnowskich (1534-1570), żony ks. Konstantego Wasyla Ostrogskiego (1526-1608), a po jej śmierci przypadł Elżbiecie Ostrogskiej i jej mężowi Janowi Kiszka (ok. 1552-1592) wojewodzie wileńskiemu. Po śmierci Kiszki Nagoszyn stał się własnością syna wspominanej Zofii z Tarnowskich, kasztelana krakowskiego, ks. Janusza Ostrogskiego (ok. 1554-1620), który w sporządzonym 14 VII 1616 roku zapisie dożywocia przekazał go swojej trzeciej małżonce Teofili z Tarłów Ostrogskiej. Po śmierci Ostrogskiego w 1620 roku wieś formalnie przypadła jego spadkobiercy, wnukowi (synowi Eufrozyny, córki Ostrogskiego z pierwszego małżeństwa z węgierką Zuzanną Seredi) Władysławowi Dominikowi ks. Zasławskiemu (1618-1656), faktycznie zaś, aż do swojej śmierci w 1635 roku pozostawała we władaniu wspomnianej wdowy po kasztelanie krakowskim. Po śmierci Władysława Dominika właścicielką Nagoszyna została jego córka Teofila Ludwika Zasławska (1654-1709), która poślubiła Józefa Karola Lubomirskiego (ok. 1660-1702). Następnie miejscowość trafiła do ich córki Marianny Lubomirskiej (1693-1729) żony ks. Pawła Karola Sanguszki (1680-1750), a po nich jej właścicielem został ich syn Janusz Aleksander Sanguszko (1712-1775) i jego żona Konstancja z Denhoffów (1716-1791).
Pod koniec XVIII wieku
Nagoszyn do momentu znalezienia się w wyniku zaborów w monarchii austriackiej należał do powiatu pilzneńskiego w województwie sandomierskim, a w ramach owej monarchii znalazła się na terenie cyrkułu tarnowskiego. Metryka Józefińska opisując osadę odnotowywała: „Wieś Nagoszyn, któram graniczy na wschód z wsią Bobrowa y Zerakowem, na południe z Goro Motycznoy, Wiewiorka na zchod z wsią Mokrym y Dąbrowską, na połnoc z wsiami Łączkami, Podolem y Korzeniowem”. Miejscowość stanowiła jednowioskowe dominium. Z końcem XVIII stulecia jej właścicielami byli: w latach 1777-1786 wzmiankowana już Konstancja z Denhoffów (1o Sanguszkowa 2o Rogalińska), następnie zaś właściciel pobliskiego Korzeniowa Paweł Leński, a od 1799 roku Albin Rucki.
W pierwszych dziesięcioleciach XIX wieku majątek znalazł się w rękach rodzinny Konopków. W 1848 roku, po śmierci barona Antoniego Konopki, odziedziczyła go jego żona Stefania, a następnie w latach 1851-1855 władał nim jej brat Mieczysław Grocholski. W 1807/1808 roku wioska liczyła 175 domów zamieszkałych przez 265 rodzin. W Nagoszynie mieszkał wówczas: jeden duchowny, a także pięć osób zaliczanych do stanu szlacheckiego oraz 100 chłopów (kmieci) i 130 chałupników. Wieś liczyła łącznie 1142 mieszkańców, w tym 598 kobiet i 275 chłopców do 17 roku życia. Informacji na temat położenia Nagoszyna pod koniec XVIII wieku dostarcza austriackie I zdjęcie wojskowe Galicji, zwane popularnie mapą Miega. W dołączonym do mapy opisie przeczytać możemy iż: „Droga [z Łączek] do Nagoszyna i komunikacja między tymi obiema wsiami, przez liczne zarośla z powodu kilkukrotnego przekraczania strumienia, jest zła i o miękkim podłożu […]. Na początku wsi [Nagoszyn] wypływa mały strumień z niskimi brzegami i o piaszczystym dnie; jego woda jest zdatna do picia i ma on swój bieg przez wieś […]. Wspomniane wyżej zarośla ciągną się począwszy od Łączek aż do końca tej wsi […]. Idzie tu droga krajowa z Przecławia do Dębicy i jest piaszczysta aż do Bobrowej, skąd począwszy jej podłoże staje się lepsze […]. Tu i tam są nieco wzniesione piaszczyste pagórki, które częściowo dominują okolicę”.
Ciąg dalszy nastąpi
Arkadiusz Więch
