Pomysł na wakacyjną wycieczkę. Dwór w Smarżowej

W Smarżowej, przy drodze do Grudnej Dolnej w otoczeniu niewielkiego parku zachował się drewniany szlachecki dwór pochodzący z końca XIX w. Jego właścicielami była rodzina Boguszów, właścicieli Siedlisk-Bogusz, którzy zostali wymordowani podczas rzezi galicyjskiej w 1846 roku. Przywódcą rabacji był pochodzący z Smarżowej Jakub Szela.

Wieś Smarżowa, która swoją nazwę zawdzięcza najprawdopodobniej sołtysowi Mikołajowi Smarżowi powstała jako osada w pierwszej połowie XIV w. Później, w połowie XIV w. dzięki nadaniu Kazimierza Wielkiego wieś należała do trzech Rusinów, a w wieku XV jej właścicielami byli benedyktyni.  

W 1536 r. Smarżowa należała do Mikołaja Lipskiego i jego brata., w 1581 r. jej właścicielami byli Marcin i Rafał Liczków, a w 1629 r. Jakub Dramiński. Na początku XVIII w. wieś należała do Kumanowskich i Kretkowskich. Po śmierci Antoniego Kumanowskiego, który zmarł bezpotomnie doszło do sporów o wioskę, którą ostatecznie nabył w 1768 r. Nikodem Jordan Stojowski. Kolejnymi właścicielami wsi byli Apolonia i Stanisław Boguszowie, później Nikodem Bogusz z żoną Józefą Stojowską.



W Smarżowej urodził się legendarny przywódca chłopskiego powstania z 1846 r. Jakub Szela, który był wiejskim kołodziejem posiadającym niewielkie gospodarstwo rolne. Szela posłuch we wsi zdobył swą nieugiętą postawą w czasie sporu z właścicielami Smarżowej Boguszami.

20 lutego 1846 r. podczas rabacji chłopskiej  uczestniczył w wymordowaniu Boguszów w Kamienicy Dolnej, Siedliskach i Smarżowej. Postać Jakuba Szeli obrosła w kolejnych latach  po zakończeniu rabacji legendą i stała się inspiracją dla pisarzy i poetów tworzących na przełomie XIX/XX w. wśród których znalazł się m.in. Stanisław Wyspiański, który umieścił go w „Weselu”  i Stefan Żeromski, poświęcający przywódcy rabacji dramat „Turoń”.


Bohaterem swojej powieści Jakuba Szelę uczynił także Radek Rak w swojej „Baśni o wężowym sercu..” za którą w 2020 roku otrzymał Nagrodę Literacką Nike.

Z czasów szlacheckich przy drodze do Grudnej Dolnej w otoczeniu niewielkiego parku zachował się drewniany dwór pochodzący najprawdopodobniej z końca XIX w. W chwili obecnej budynek  wykorzystywany jest na siedzibę ośrodka zdrowia. Obiekt, jest podpiwniczony, liczy około 170 metrów kwadratowych, ma 7 pomieszczeń, pokryty jest dachówką cementową. W dawnych piwnicach w których wcześniej składowany był węgiel w chwili obecnej po zastąpieniu ogrzewania przy użyciu pieców kaflowych ogrzewaniem gazowym znajdują się pomieszczenia  gospodarcze. Wokół dawnego dworu znajduje się ok. 70 arów parku w którym rosną m.in. dęby, sosny i brzozy.

Drugi dwór, główny pochodzący z końca XVIII w. został rozebrany wkrótce po II wojnie światowej. Po przeciwległej stronie drogi, w sąsiedztwie wiekowej lipy stoi murowana, neogotycka kaplica ufundowana na przełomie XIX/XX w. przez Branickich. w jej wnętrzu znajduje się obraz Matki Bożej Częstochowskiej z pochodzący z II połowy XIX w. oraz gipsowa figura NMP Niepokalanie Poczętej. Podobna figura, tylko osłonięta daszkiem stoi blisko granicy z Siedliskami Bogusz. Na postumencie na którym stoi wyryto datę 1932.  


Zdjęcia dworu w Smarżowej  dzięki uprzejmości Pana Włodzimierza Topolskiego (współczesne) oraz ks. dr Bogdana Stanaszka (archiwalne). Pierwsza publikacja 15 lipca 2021.
W artykule wykorzystano informacje zawarte w książce autorstwa ks. Bogdana Stanaszka „Brzostek i Okolice”.

Przeczytaj także:
Radek Rak: „… bo przecież wciąż są panowie i chamy, ci co gnębią i ci, co są gnębieni, choć bardzo dziś udajemy, że wcale tak nie jest” – ziemiadebicka.pl

Tylko na Ziemi Dębickiej fragment powieści Radka Raka zdobywcy Nagrody Literackiej Nike 2020 „Baśń o wężowym sercu … ” ! – ziemiadebicka.pl

Podziel się z innymi

Shares
Previous slide
Next slide

Więcej informacji...

My i nasi partnerzy uzyskujemy dostęp i przechowujemy informacje na urządzeniu oraz przetwarzamy dane osobowe, takie jak unikalne identyfikatory i standardowe informacje wysyłane przez urządzenie czy dane przeglądania w celu wyboru oraz tworzenia profilu spersonalizowanych treści i reklam, pomiaru wydajności treści i reklam, a także rozwijania i ulepszania produktów. Za zgodą użytkownika my i nasi partnerzy możemy korzystać z precyzyjnych danych geolokalizacyjnych oraz identyfikację poprzez skanowanie urządzeń.

Kliknięcie w przycisk poniżej pozwala na wyrażenie zgody na przetwarzanie danych przez nas i naszych partnerów, zgodnie z opisem powyżej. Możesz również uzyskać dostęp do bardziej szczegółowych informacji i zmienić swoje preferencje zanim wyrazisz zgodę lub odmówisz jej wyrażenia. Niektóre rodzaje przetwarzania danych nie wymagają zgody użytkownika, ale masz prawo sprzeciwić się takiemu przetwarzaniu. Preferencje nie będą miały zastosowania do innych witryn posiadających zgodę globalną lub serwisową.