Bożnica, Synagoga Nowomiejska przy ulicy Krakowskiej w Dębicy. Ten budynek i to miejsce zna chyba każdy mieszkaniec naszego miasta i jego okolic. Nie każdy jednak wie, że w Dębicy była także druga synagoga zlokalizowana na tak zwanym Starym Mieście, przy ulicy Wielopolskiej – Synagoga Staromiejska. Jej istnienie nie jest tak powszechnie utrwalone w pamięci nawet starszych mieszkańców naszego miasta ponieważ zniszczona została ona podczas II wojny światowej, a to co z niej pozostało zostało rozebrane w latach powojennych.
O istnieniu tego budynku, jego losach i ludziach dla których było to bardzo ważne miejsce warto przypomnieć chociażby z racji rozpoczynającego się jutro (22 stycznia) X Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu – poniżej szczegółowy program obchodów w Dębicy i w Pilźnie.
Synagoga Staromiejska zbudowana została w 1711 r. przy ulicy Wielopolskiej przez Gminę Żydowską ze Starego Miasta w Dębicy. Podczas II wojny światowej synagoga została doszczętnie zdewastowana przez hitlerowców. 3 kwietnia 1954 roku decyzją Referatu do Spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie Synagoga Staromiejska została rozebrana, a materiał z rozbiórki przeznaczono na remont Synagogi Nowomiejskiej przy ul. Krakowskiej, która z kolei decyzją władz została przeznaczona na halę targową. Decyzję Referatu poparł Urząd do Spraw Wyznań, którego dyrektor w piśmie z 3 kwietnia 1954 r. napisał:
„Urząd do Spraw Wyznań wyraża zgodę na rozbiórkę budynku zniszczonej synagogi przy ul. Wielopolskiej w Dębicy oraz na przekazanie miastu w zarząd i użytkowanie budynku b. bożnicy przy ul. Krakowskiej w Dębicy z przeznaczeniem na cele społeczne. Materiał bud. uzyskany z rozbiórki b. synagogi zostanie zużytkowany na remont w/w obiektu przy ul. Krakowskiej”.
Program obchodów Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu w Dębicy i Pilźnie
DĘBICA
W Dębicy w ramach obchodów X Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu odbędą się przede wszystkim spotkania z młodzieżą (23-26 stycznia) podczas których młodzi dębiczanie będą mogli zobaczyć wystawę “Koniec pewnego świata. 75. rocznica Zagłady dębickiego getta” oraz wysłuchać prelekcja Jacka Dymitrowskiego, dyrektora Muzeum Regionalnego w Dębicy poświęconej historii społeczności żydowskiej w Dębicy i losów dębickich Żydów podczas II wojny światowej.
W roku ubiegłym kiedy w Dębicy po raz pierwszy obchodzono Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu w Muzeum Regionalnym odbyła się projekcją filmu pt. ,,Chleba naszego powszedniego” opowiadającego o rodzinie Ulmów która podczas II wojny światowej ratowała Żydów z Markowej oraz sesja naukowa „Historia Żydów Dębickich”, podczas której wykłady wygłosili Jacek Dymitrowski , dyrektor Muzeum Regionalnego w Dębicy oraz Ireneusz Socha. Dla uczczenia pamięci dębickich Żydów w parku jordanowskim i przy mogile pomordowanych na Wolicy zostały złożone wiązanki kwiatów.
Dębica – 23-26 stycznia
8:00–15:00 Wystawa pt. Koniec pewnego świata. 75. rocznica Zagłady dębickiego getta i prelekcja Jacka Dymitrowskiego (dyrektora Muzeum Regionalnego w Dębicy) dla młodzieży z dębickich szkół (Spotkania dla młodzieży z poszczególnych szkół odbędą się od 23 do 26 stycznia 2018 r.)
(Muzeum Regionalne w Dębicy, Ratuszowa 4)
PILZNO
W roku 2018 w obchody Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu włączyło się także Pilzno, w którym w ramach obchodów, 24 stycznia b. r. (środa) o godz. 11:30 odbędzie się msza św. z modlitwą o jedność Chrześcijan i Żydów w klasztorze Karmelitów pilźnieńskich. Bezpośrednio po mszy św. nastąpi uroczystość nadania imienia Mostu Józefy Rysińskiej – Sprawiedliwej wśród Narodów Świata, podczas której zaprezentowana zostanie sylwetka tej szlachetnej pilźnianki, która uratowała od Zagłady wiele ludzkich istnień. Dzień później 25 stycznia b. r. (czwartek) w Muzeum Regionalnym w Pilźnie będzie miał miejsce wernisaż wystawy “Miasto z Przeszłości. Społeczność żydowska Pilzna na przestrzeni wieków”, rozpoczęcie o godz. 17:00. O godz. 18:30 w Domu Kultury w Pilźnie rozpocznie się koncert muzyki klezmerskiej w wykonaniu zespołu Mojse Band z Teatru Żydowskiego w Krakowie.
24 stycznia 2018 r. (środa)
11:30–12:15 Msza św. z modlitwą o jedność chrześcijan i Żydów (Klasztor Karmelitów w Pilźnie, ul. Karmelicka 3)
12:20–13:00 Uroczystość nadania imienia mostu Józefy Rysińskiej, Sprawiedliwej wśród Narodów Świata
Poświęcenie mostu (ul. Legionów, koło budynku „Sokoła”)
13:10–14:00 Zwiedzanie ekspozycji żydowskiej w Muzeum Lalek (Muzeum Lalek, ul. Grodzka 24)
25 stycznia 2018 r. (czwartek)
17:00–18:00 Otwarcie wystawy pt. Miasto z Przeszłości. Społeczność żydowska Pilzna na przestrzeni wieków (Muzeum Regionalne w Pilźnie). Wystawa będzie eksponowana od 25 stycznia do końca marca 2018 r. (Muzeum Regionalne, ul. Petrycego 8)
18:30–20:00 Koncert piosenek żydowskich w języku polskim i jidysz w wykonaniu Zespołu „Sam Cymes” z Teatru Zagłębie w Sosnowcu (Pilźnieński Dom Kultury, ul. Węgierska 30)
Zaczynają się od 22 stycznia i potrwają do 28 stycznia 2018 r. Na obchodach Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holocaustu na Podkarpaciu odbędą się modlitwy dla uczczenie pamięci pomordowanych Żydów, prelekcje i wykłady historyków, sesje naukowe poświęcone Zagładzie, stosunkom polsko-żydowskim i kulturze żydowskiej, pokazy filmów o tematyce związanej z Holocaustem, wystawy okolicznościowe, koncerty, prezentacje wspomnień ocalonych z Zagłady oraz spotkania ze świadkami historii.
