17 września, w rocznicę napaści sowieckiej Rosji na Polskę (17.09.1939) obchodzony jest Światowy Dzień Sybiraka. Tego dnia w całej Polsce wspominane są losy zesłanych na Syberię. To szczególna data dla Sybiraków i Kresowian, która jest symbolem naznaczenia ich życia, sposobem na zachowanie w pamięci ich tragedii i tułaczego losu. W Dębicy przez 30 lat prężnie działało Terenowe Koło Związku Sybiraków. skupiające kilkudziesięciu członków.
Obchodzony 17 września w rocznicę sowieckiej napaści na Polskę Dzień Sybiraka jest dniem upamiętnienia blisko 1,5 miliona osób, obywateli polskich, które zostały zesłane na Sybir, na nieludzką ziemię z której tylko nielicznym udało się powrócić do Ojczyzny.
W lutym 1940 roku w nocy do wielu polskich domów na wschodnich ziemiach przedwojennej Polski zastukali funkcjonariusze NKWD zabierając całe rodziny wraz z dziećmi, ludźmi starymi i chorymi. Na spakowanie niezbędnych rzeczy było niewiele czasu. Polacy zostali przetransportowani do wcześniej przygotowanych towarowych wagonów w których umieszczano nawet po 60 osób. Trwającej najczęściej miesiąc podróży w makabrycznych warunkach bardzo wielu nie przeżyło. Choroby i mróz zdziesiątkowały przede wszystkim dzieci. W gronie zesłańców obok dorosłych znalazło się kilkaset tysięcy dzieci. Z ponad 200 tysięcy na Syberię dzieci do Polski wróciło około 70 tysięcy.
Historia Koła Terenowego Związku Sybiraków w Dębicy
Koło Związku Sybiraków w Dębicy powstało 23 lipca 1989 roku. W chwili rejestracji liczyło 62 członków zwyczajnych i 10 sympatyków – członków rodzin sybirackich. W 2015 roku było już tylko 16 członków zwyczajnych i 10 członków wspierających. W kolejnych latach ta liczba się niestety sukcesywnie zmniejszała.
Organizatorami sybirackiego ruchu w dawnym województwie tarnowskim byli: Jerzy Ćwirko Godycki i Zbigniew Godzisz. Pierwszym Prezesem Koła przez 3 kadencje do 2003 roku był Zbigniew Godzisz.
Od czerwca 2003 roku obowiązki Prezesa Koła pełni do chwili obecnej Maria Aktyl. Przez kilkanaście lat kapelanem dębickiego Koła Sybiraków był ks. prałat Stanisław Fiołek.
Członkowie koła zainicjowali i podjęli szereg działań mających na celu utrwalenie pamięci o ofiarach stalinowskiego reżimu, o rodakach deportowanych z ojczystej ziemi na daleką Syberię.
15 sierpnia 1990 roku Sybiracy przekazali w darze Parafii św. Jadwigi w Dębicy gobelin z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej. W tym samym roku 17 września w Dniu Sybiraka, w czasie uroczystej Mszy Świętej nastąpiło poświecenie i odsłonicie tablicy pamiątkowej w Kościele św. Jadwigi w Dębicy ufundowanej przez Sybiraków, a poświęconej pamięci zesłanym na Syberię w latach 1940 – 1946.
Trzy lata później, 17 września 1993 roku ks. Biskup Tarnowski Władysław Bobowski dokonał poświęcenia sztandaru dębickiego Koła i Symbolicznego Grobu Sybiraka zbudowanego własnoręcznie przez członków Koła na Cmentarzu Wojskowym w Dębicy, jako symbol czci i szacunku współtowarzyszom niedoli, którzy pomordowani, lub zmarli na nieludzkiej ziemi tam musieli pozostać, a szczątki ich nigdy nie wróciły do Ojczyzny.
W 1994 roku utworzona przez Koło Sybiracka Izba Pamięci zostaje przeniesiona z ulicy Wielopolskiej na ulicę Rzeszowską przy Galerii Miejskiej. Tutaj wśród pamiątek przywiezionych z Syberii poczesne miejsce zajmuje mapa ZSRR z zaznaczonymi miejscami zesłań, więzień i łagrów oraz tablica z listą zmarłych członków Koła, Sybiraków zmarłych na zesłaniu, członków rodzin i zmarłych Sybiraków po powrocie do kraju – mieszkańców Dębicy. W 2006 roku Galeria Sztuki zostaje przeniesiona na teren byłych koszar wojskowych w Dębicy przy ul. Akademickiej. W nowym obiekcie udostępnione zostaje pomieszczenie dla Izby Pamięci Sybiraków w którym zgromadzone zostają pamiątki z Syberii oraz publikacje książkowe członków koła opowiadające o losach zesłanych na Sybir. W Izbie odbywają się także lekcje historii dla młodzieży.
Dębickie Koło Związku Sybiraków przez szereg lat bardzo aktywnie działa na rzecz upamiętnienia rodaków zesłanych na Sybir. W 1998 roku w Dzień Sybiraka dzięki staraniom Zarządu Koła – Rada Miasta w Dębicy podejmuje uchwałę i plac przed dworcem PKP otrzymuje nazwę “Plac Sybiraków”, a na obelisku – drogowskazie wyryty zostaje napis: “SYBIR – 8.500 km”. W 2000 roku przy Symbolicznym Grobie Sybiraka na Cmentarzu Wojskowym w Dębicy Sybiracy umieścili urny z prochami oficerów z Katynia, Charkowa, Miednoje oraz prochy z jednego z cmentarzy z Syberii. W 2006 roku dzięki ówczesnemu burmistrzowi Dębicy Edwardowi Brzostowskiemu obok dworca PKP powstaje “Rondo Sybiraków”.
W wrześniu 2009 roku w Dniu Sybiraka Muzeum Regionalne w Dębicy otwiera stałą wystawę poświęconą Dębickim Sybirakom, a ekspozycja na symbolicznych drzwiach bydlęcego wagonu na stałe pozostaje w muzealnej sali.
W 2019 roku Związek Sybiraków Koło w Dębicy obchodziło 30-lecie swojej działalności.
Przeczytaj także:
30-lecie działalności Koła Związku Sybiraków w Dębicy. Odznaczenia i medale dla zasłużonych – ZDJĘCIA
