Halina Lazarowicz, synowa majora Adama Lazarowicza przekazała do Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie pamiątki po bohaterze ziemi dębickiej, zastępcy prezesa IV Komendy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, uczestnika i dowódcy bitwy na Kałużówce. Ciało zamordowanego przez UB w 1951 roku Adama Lazarowicza do tej pory nie zostało odnalezione.
Adam Kalikst Łukasz Lazarowicz ps. „Klamra”, „Pomorski”, „Kleszcz”, „Zygmunt”, „Jadzik”, „Grot”, „Orczyk”, „Gwóźdź”, „Aleksander” (ur. 14 października 1902 w Berezowicy Małej koło Zbaraża, zamordowany 1 marca 1951 w więzieniu mokotowskim w Warszawie) – major piechoty Polskich Sił Zbrojnych, żołnierz SZP, ZWZ i AK oraz Zrzeszenia WiN, zastępca prezesa IV Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN, działacz zbrojnego podziemia niepodległościowego. W 2013 awansowany pośmiertnie do stopnia podpułkownika.
Był synem Franciszka Lazarowicza i Wandy z domu Ojak. W 1919 wstąpił na ochotnika do odrodzonego Wojska Polskiego i walczył z Ukraińcami na Wołyniu. Następnie rozpoczął naukę w gimnazjum w Jaśle. W 1920 ponownie zgłosił się do WP i wziął udział w wojnie z bolszewikami. Walczył w rejonie miejscowości Chorzele, został ranny w walkach pod Ostrołęką. Po zakończeniu działań wojennych powrócił do gimnazjum, w którym w 1921 zdał maturę. Następnie rozpoczął studia na Wydziale Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W 1931 ukończył kurs podchorążych piechoty. Z dniem 1 września 1931 mianowany został podporucznikiem rezerwy piechoty. W 1934 w tym stopniu został zweryfikowany z lokatą 392 w korpusie oficerów piechoty i posiadał przydział mobilizacyjny do 20 pułku piechoty Ziemi Krakowskiej. W 1936 otrzymał awans do stopnia porucznika. Z powodu choroby został zwolniony z wojska. Był kierownikiem szkoły w Gumniskach.
Podczas kampanii wrześniowej 1939 zmobilizowany i wyznaczony na stanowisko ostatniego komendanta miasta Dębica. Po ewakuacji garnizonu przyłączył się do jednostek walczących w rejonie Rawy Ruskiej; dowodził kompanią. W październiku 1939 wrócił do Gumnisk koło Dębicy, gdzie ponownie objął funkcję kierownika szkoły. Jednocześnie zaangażował się w działalność konspiracyjną w ramach Służby Zwycięstwu Polski, a następnie Związku Walki Zbrojnej. W 1940 został komendantem placówki, a następnie Obwodu Dębica ZWZ-AK; stał na jego czele aż do wiosny 1944. W tym czasie dokonał znacznej jego rozbudowy. Przeniósł komendę Obwodu z miasta na wieś, do Gumnisk. Komendy tej Niemcom do zakończenia wojny nie udało się wykryć. Powołał 10 nowych placówek ZWZ na terenie powiatu, m.in. w Dębicy o krypt. „Działo”, w Pilźnie – „Pocisk”, w Ropczycach – „Ropa” i „Rakieta” oraz inne w różnych miejscowościach. Obwód Dębica pod jego komendą osiągnął najwyższy poziom organizacyjny, wyszkolenia i gotowości bojowej z wszystkich obwodów Inspektoratu Rzeszowskiego AK. W 1943 r. dostał awans do stopnia kapitana, a rok później – majora. Jego największym sukcesem był współudział w rozpracowaniu niemieckiej broni rakietowej V-2 na poligonie doświadczalnym w rejonie miejscowości Blizna koło Dębicy. Wiosną 1944 r. objął funkcję zastępcy inspektora Inspektoratu Rzeszów AK. W czasie akcji „Burza” dowodził 5 pułkiem strzelców konnych AK, liczącym ok. 1200 ludzi. Za pomoc wojskom sowieckim otrzymał Order Czerwonej Gwiazdy, ale go nie przyjął.
W lutym 1945 przybył do Rzeszowa, gdzie został kierownikiem Okręgu Rzeszowskiego WiN, a następnie Okręgu Wrocławskiego. W grudniu 1946 został mianowany zastępcą Prezesa IV Zarządu Głównego WiN ppłk. Łukasza Cieplińskiego ps. „Ostrowski”, „Bogdan”, „Ludwik”, „Pług”. 5 grudnia 1947 w Żninie został aresztowany przez UB. Po brutalnym śledztwie w październiku 1950 Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na 4-krotną karę śmierci i 33 lata pozbawienia wolności. 1 marca 1951 został stracony w więzieniu mokotowskim.
Grób symboliczny znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w Kwaterze „Na Łączce”, jak również na Cmentarzu Wojskowym w Dębicy.
W 1992 Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego w Warszawie wydał postanowienie unieważniające wyrok z 1951. Sąd nie miał wątpliwości, że działalność mjr. A. Lazarowicza miała na celu odzyskanie przez Polskę niepodległości. Imieniem Adama Lazarowicza nazwano Publiczne Gimnazjum w Gumniskach, w której ustanowiono tablicę pamiątkową honorującą majora.
W Dębicy (mieście z rejonu działania majora) w 1993 nazwano ulicę imienia Adama Lazarowicza. W 2009 ukazała się książka pt. „Klamra” – mój ojciec autorstwa Zbigniewa Lazarowicza. Na kanwie tej publikacji w 2013 powstał fabularyzowany film dokumentalny o Adamie Lazarowiczu pt. Klamra. W przedsionku śmierci (w rolę majora wcielił się aktor Mariusz Bonaszewski).
W dniu 1 marca 2013 r. z okazji obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych Minister Obrony Narodowej Tomasz Siemoniak awansował go pośmiertnie do stopnia podpułkownika.
W ramach odsłoniętego 17 listopada 2013 Pomnika Żołnierzy Wyklętych w Rzeszowie zostało ustanowione popiersie Adama Lazarowicza. W 2016 r. Imieniem Adama Lazarowicza nazwano jedno z rond w Jaśle. Jest patronem 33 batalionu lekkiej piechoty.
1 marca 2010, wraz z trójką innych „Żołnierzy Wyklętych” straconych tego samego dnia co on, Józefem Batorym, Franciszkiem Błażejem i Mieczysławem Kawalcem, został pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.
Biogram Adama Lazarowicza za wikipedia.pl
