W bieżącym roku obchodzimy 125 lat Polskiej Radiologii. Z tej okazji, w Broniszowie, miejscowości gdzie urodził się jej pionier, profesor Karol Olszewski, w miejscowej szkole zostanie odsłonięta pamiątkową tablicę. Stanie się to 21 stycznia (o godzinie 12:00) czyli w dniu w którym w 1896 r. w krakowskim dzienniku Czas, poinformowano o pierwszych polskich badaniach rentgenowskich wykonanych przez Olszewskiego.
W dniu 5 stycznia 1896 r. świat dowiedział się o niezwykłym odkryciu, które w znaczący sposób zmieniło medycynę. W wiedeńskim dzienniku „Die Presse” poinformowano, że profesor fizyki Uniwersytetu w Würzburgu (Niemcy), Wilhelm Roentgen, odkrył nowy rodzaj promieniowania, dzięki któremu stało się możliwe bezinwazyjne obrazowanie ciała ludzkiego. Stało się to 8 listopada 1895 r a nowy rodzaj niewidzialnych promieni, przenikających ciało ludzkie, odkrywca nazwał promieniami X.
Na ziemiach polskich już 8 stycznia 1896 r., trzy dni po artykule w wiedeńskim dzienniku „Die Presse”, informacje o odkryciu nowego rodzaju promieniowania zamieściły pisma codzienne – „Czas” w Krakowie, „Gazeta Lwowska” we Lwowie oraz „Słowo” w Warszawie.
Na podstawie publikacji o odkryciu Roentgena na całym świecie zaczęto powtarzać jego eksperyment. Wśród światowych pionierów znaleźli się także Polacy. Pierwszeństwo przypadło profesorowi UJ Karolowi Olszewskiemu (ten sam, który z prof. Wróblewskim po raz pierwszy na świecie skroplił powietrze). Wykonał on pierwsze polskie zdjęcia rentgenowskie bezpośrednio po ogłoszeniu sensacyjnych wiadomości o odkryciu. Zachowała się fotografia jaszczurki z brązu, na której odwrocie znajduje się komentarz: „Pierwsza fotografia rentgenowska, robiona w Polsce w ogóle, a w szczególności w Krakowie, przez prof. Olszewskiego w r. 1895/6 [autor miał na myśli rok akademicki]. Był to przycisk brązowy w kształcie jaszczurki fotografowanej na wskroś deski drewnianej, przy użyciu zwykłej rurki Pluckerowskiej, silnie ewakuowanej”.
Po udanych eksperymentach z różnymi przedmiotami prof. Olszewski wykonał zdjęcie rentgenowskie ręki swojego asystenta, Tadeusza Estreichera, z pierścionkami na palcach.
Pionierskie doświadczenia radiologiczne Olszewskiego (w dniach pomiędzy 8 a 20 stycznia) zostały opisane w dzienniku „Czas” z 21 stycznia 1896 r.
Eksperymenty, profesora Olszewskiego, z promieniami X pozwoliły ocenić wielką ich przydatność w medycynie. Jednym z pierwszych lekarzy, który zainteresował się ich zastosowaniem był krakowski chirurg, profesor Alfred Obaliński. Gdy na kierowany przez niego oddział chirurgiczny szpitala św. Łazarza, zgłosił się pacjent z silnym obrzękiem po urazie lewego stawu łokciowego, Obaliński zwrócił się do Olszewskiego z prośbą o wykonanie badania radiologicznego celem rozstrzygnięcia przyczyny schorzenia. Badanie zostało wykonane 7 lutego 1896 r. a uzyskany radiogram potwierdził podejrzenie zwichnięcia. To pierwsze polskie zdjęcie rentgenowskie dla celów klinicznych wykonał także profesor Olszewski ze swoimi współpracownikami.
Profesor Karol Olszewski był pierwszym Polakiem, który wykonał udane zdjęcia rentgenowskie (zachowały się do dnia dzisiejszego w Muzeum UJ), czym otworzył historię polskiej radiologii a także wpisał się na listę światowych pionierów radiologii.
Dla zainteresowanych – w serwisie www.inforadiologia (dział Historia) można znaleźć i bezpłatnie „ściągnąć” książkę „Radiologia polska w XIX i XX wieku”.
źródło:
prof. Andrzej Urbanik/Katedra Radiologii/Collegium Medicum UJ
Karol Stanisław Olszewski (ur. 29 stycznia 1846 w Broniszowie Tarnowskim, zm. 24 marca 1915 w Krakowie) – polski fizyk i chemik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wynalazca kaskadowej metody skraplania gazów.
Był synem Jana (ziemianina, zabitego wkrótce po narodzinach Karola podczas rzezi galicyjskiej) i Anny ze Zwolińskich. Absolwent I Liceum Ogólnokształcącego w Tarnowie. Studiował chemię i fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim (1866–1872), później kształcił się w Heidelbergu. Po powrocie do Krakowa został docentem, od 1876 był profesorem; kierował Katedrą Chemii Ogólnej, następnie Katedrą Chemii Nieorganicznej. Od 1888 był członkiem korespondentem, od 1896 członkiem rzeczywistym Akademii Umiejętności w Krakowie. Był także członkiem czeskiej Akademii Umiejętności w Pradze, członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Przyrodniczego im. Mikołaja Kopernika oraz członkiem innych stowarzyszeń naukowych polskich i zagranicznych. Otrzymał tytuł c. k. radcy dworu.
Wraz z Zygmuntem Wróblewskim dokonał 5 kwietnia 1883 (według innych źródeł 29 marca) pierwszego na świecie skroplenia tlenu, zaś 13 kwietnia 1883 azotu. Później obaj uczeni zestalili także dwutlenek węgla i metanol. Użyli do tego celu kaskadowej metody skraplania gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach. W 1895 skroplił i zestalił argon. Dzięki badaniom obu uczonych Kraków był w owym czasie jednym z niewielu ośrodków europejskich, w których osiągano temperatury poniżej –100 stopni. Początkowo osiągali oni temperaturę –105 stopni Celsjusza, a po udoskonaleniu aparatury zwiększyli zakres uzyskiwanych temperatur do –160 stopni.
Zmarł 24 marca 1915 w Krakowie. Uroczystości żałobne odbyły się 27 marca w gmachu „Collegium Chemicum” z udziałem władz miasta i UJ. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera 9). 19 października 2018 jego prochy zostały przeniesione do Panteonu Narodowego w Krakowie w kościele św. Piotra i Pawła.
źródło: wikipedia.pl
