Previous slide
Next slide

8 Sprawiedliwych z Nagoszyna i Bobrowej

1942 rok. Początek akcji likwidacji rzeszowskiego getta. Z transportu do obozu zagłady w Bełżcu ucieka pięcioro członków żydowskiej rodziny Knie: Tewl, Chaja, Fryda oraz ich mężowie. Ich rodzice – zamożni rzeszowscy kupcy, giną wcześniej. Młodzi ludzie pieszo docierają do domu Marii Skrzypek w Bobrowej, która ukrywa zbiegów. Później w ukrywaniu Żydów przez kilkanaście miesięcy, aż do wkroczenia Armii Czerwonej pomaga kilku innych mieszkańców Bobrowej i Nagoszyna. Za swoją bohaterską postawę 24 czerwca 1975 roku zostają wyróżnieni tytułem Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata.

Tewel Knie, jego siostry Chaya Blat i Fryda Berger oraz ich mężowie dotarli do domu Marii Skrzypek, która mieszkała w Bobrowej w ówczesnym powiecie ropczyckim, z synem z pierwszego małżeństwa, Stanisławem Wilczeńskim oraz ze swoim młodszym synem Bolkiem. Maria i Stanisław udzielili uciekinierom żydowskim schronienia i urządzili im kryjówkę na podwórzu. Siostry i ich mężowie zostali tam, aż Armia Czerwona wyzwoliła ten obszar.

Dyplom Karoliny i Stanisława Szostaków, Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata wystawiony przez Instytut Yad Vashem. Zdjęcie dyplomu dzięki uprzejmości wnuczki Sprawiedliwych Wioletty Tomaszewskiej – Dec. Na dyplomie i medalu jest omyłkowo wpisane imię Zofia zamiast Karolina.

Tewel Knie spędził w kryjówce przygotowanej przez Marię i jej starszego syna sześć miesięcy. Opuścił ją nie chcąc narażać dalej Marii, po tym jak podczas nalotu niemieckiej policji i pacyfikacji Bobrowej został zabity przez Niemców jej młodszy syn Bolek. Tewel Knie wyjechał i dotarł do domu Stanisława Szostaka w Woli Bobrowskiej, gdzie do wyzwolenia ukrywał się na strychu. Ela, najmłodsza córka Knies, i jej mąż Michał Adlersberg znaleźli schronienie na farmie Michała Dygdonia, rolnika w pobliskim Nagoszynie. Dygdoń zajmował się nimi przez kilka miesięcy. Niestety sąsiedzi zaczęli dociekać tożsamości ukrywanych przez Dygdonia osób i wówczas Michał Dygdoń przeniósł ich do domu swego sąsiada, Edwarda Raka, który wraz z rodziną chronił ich do wyzwolenia. Rodzinie Knies pomagał także Józef Cholewa z Nagoszyna razem ze swoją żoną Ludwiką oraz trójka dzieci wśród których był nastoletni wówczas Stanisław Cholewa. Józef świadomy tragicznej sytuacji zbiegów zapewnił im żywność przez cały czas ich pobytu w kryjówce. Nawet po tym, jak Niemcy zamordowali jego dwóch braci i matkę. Rodzinie Knie pomogli także Kazimierz Ciecierenga i jego córka Zofia Ćwik, przyjmując do depozytu wartościowe przedmioty należące rodziny Knie. Kazimierz Ciecierenga i jego córka od czasu do czasu sprzedawali niektóre kosztowności i pozyskane z tej sprzedaży fundusze przeznaczali na zakup dostarczanej później uciekinierom żywności, odzieży i innych potrzebnych przedmiotów.
„We wszystkich swoich działaniach, które uratowały życie Kniesów z narażeniem własnego życia ratujący nie przyjmowali żadnego wynagrodzenia i działali z prawdziwej przyjaźni i moralnego obowiązku wobec swoich rodziców, którzy zginęli. Po wojnie Tewel Knies wyemigrował do Stanów Zjednoczonych” – można przeczytać na stronie Yad Vashem.

 

Medal Karoliny i Stanisława Szostaków, Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata przyznany przez Instytut Yad Vashem. Zdjęcie medalu dzięki uprzejmości wnuczki Sprawiedliwych Wioletty Tomaszewskiej – Dec.

24 czerwca 1975 roku Maria Skrzypek-Wilczeńska, Stanisław Wilczeński, Michał Dygdoń, Stanisław i Karolina Szostak, Edward Rak, Józef Cholewa, Kazimierz Ciecierenga, Zofia Ćwik zostali uhonorowani tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Wśród przedwojennych mieszkańców Bobrowej i Nagoszyna było znacznie więcej osób i rodzin, które podczas okupacji niemieckiej ukrywały Żydów, ale nie otrzymały tytułu „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.

Sołtys Bobrowej Zuzanna Janora wspomina m.in Marcela Skrzypka, krewnego z rodziny Marii Skrzypek oraz wspomnianego już Bolesława Wielczyńskiego, syna Marii Skrzypek. „Wśród ukrywanych we wsi Żydów była dziewczynka o imieniu Ruth. Miała wówczas 12 lat. Przez całe dnie i noce ukrywała się z innymi w piwnicy. Któregoś dnia Bolek żeby trochę rozprostowała nogi i wyszła na powietrze zabrał ja na przejażdżkę na rowerze. Posadził ja na ramie roweru i pojechali przez wieś. Pech chciał, że na drodze pojawił się żandarm i zatrzymał oboje. Bolek zachowując trzeźwy umysł powiedział, że dziewczynkę bardzo boli ząb i wiezie ją do dentysty. Żandarm puścił ich wolno. Ruth przeżyła wojnę i wyjechała do Stanów Zjednoczonych. 7 lat temu odwiedziła naszą miejscowość. Mówiła, że tak wiele się tutaj zmieniło, że nie poznaje tych miejsc. Bolek został zabity przez Niemców podczas pacyfikacji Bobrowej. Miał 17 lat”.

Ela Knie-Adlersberg ur, 1919 roku razem z bratem i mężem wyemigrowała po wojnie do Stanóów Zjednoczonych. Zamieszkała w Pompano Beach na Florydzie. Dożyła blisko 100 lat. Wielokrotnie opowiadała o holokauście. Jeden, ponad 2 godzinny wywiad z nią z roku 1996 jest zamieszczony na stronie USC Shoah Foundation Institute (testimony of Ela Knie-Adlersberg | VHA Interview Code: 12325).

Aktualizacja:

Kilka godzin po publikacji materiału o Sprawiedliwych z Nagoszyna i Bobrowej komentarz na profilu FB portalu zamieściła Wioletta Tomaszewska – Dec, wnuczka Sprawiedliwych: Karoliny  i Stanisława Szostaków, dzięki uprzejmości której otrzymaliśmy także zdjęcia dyplomu i medalu.

„Jestem dumna z moich dziadków – Stanisław i Karolina Szostak. Prawda jest też taka, że ukrywali nie tylko Tewela Knie , ale również innych członków jego rodziny, o tym niestety nie ma w zapisach, ale znam historię z opowiadań mojej babci. W sumie w ciągu roku przez ich dom „przewinęło” się 5 osób. Rodziny które ukrywały swoich żydowskich sąsiadów współpracowały ze sobą ale byli i tacy którzy chcieli ich wydać. Ryzyko było ogromne” – napisała Wioletta Tomaszewska – Dec.

Marzena Mordarska – Czuchra

Podziel się z innymi

Shares
Previous slide
Next slide

Więcej informacji...

My i nasi partnerzy uzyskujemy dostęp i przechowujemy informacje na urządzeniu oraz przetwarzamy dane osobowe, takie jak unikalne identyfikatory i standardowe informacje wysyłane przez urządzenie czy dane przeglądania w celu wyboru oraz tworzenia profilu spersonalizowanych treści i reklam, pomiaru wydajności treści i reklam, a także rozwijania i ulepszania produktów. Za zgodą użytkownika my i nasi partnerzy możemy korzystać z precyzyjnych danych geolokalizacyjnych oraz identyfikację poprzez skanowanie urządzeń.

Kliknięcie w przycisk poniżej pozwala na wyrażenie zgody na przetwarzanie danych przez nas i naszych partnerów, zgodnie z opisem powyżej. Możesz również uzyskać dostęp do bardziej szczegółowych informacji i zmienić swoje preferencje zanim wyrazisz zgodę lub odmówisz jej wyrażenia. Niektóre rodzaje przetwarzania danych nie wymagają zgody użytkownika, ale masz prawo sprzeciwić się takiemu przetwarzaniu. Preferencje nie będą miały zastosowania do innych witryn posiadających zgodę globalną lub serwisową.